Δευτέρα 28 Δεκεμβρίου 2009

Το ξεχασμένο «άθλημα αληθείας»

Το ξεχασμένο «άθλημα αληθείας»


Tου Χρηστου Γιανναρα

Ετι κι έτι το ερώτημα: Πώς γεννιέται, πώς προκύπτει μια Γιορτή; Το καταγωγικό γεγονός πρέπει να είναι έκρηξη συλλογικής χαράς και η χαρά να αναβιώνει, πάντοτε εκρηκτική, σε κάθε επέτειο της πρώτης έκπληξης. Σήμερα στην Ελλάδα θα στήναμε Γιορτή, αν κάπου στο υπέδαφος της γης μας εντοπιζόταν κοίτασμα πετρελαίου ή φλέβα χρυσού. Το χρήμα μάς δίνει χαρά, το χρήμα θα γιορτάζαμε.



Κάποτε ο ελληνικός ή εξελληνισμένος κόσμος, γύρω από τη Μεσόγειο, κυνηγούσε άλλες χαρές: Πάλευε να βεβαιωθεί αν και κατά πόσο ενδέχεται «αθανατίζειν το θνητόν», «μετασχείν αθανασίας το ανθρώπινον γένος», «της αθανασίας μεταλαμβάνειν». Και «αθανασία» δεν σήμαινε απεριόριστη παράταση του βίου ή κάποιαν άσαρκη συνέχιση της ύπαρξης στον εφιάλτη ενός γραμμικά ατέλειωτου χρόνου. Αθανασία σήμαινε ελευθερία της ύπαρξης από τις αναγκαιότητες που επιβάλλει η προκαθορισμένη «φύση» ή «ουσία» του κάθε υπαρκτού, ελευθερία από τον χρόνο, τον χώρο, τη φθορά, τον θάνατο.



Σε αυτό τον κόσμο κατέφθασε άγγελμα χαράς, ευ-αγγέλιο, πρόξενος Γιορτής: Τα πάντα ξεκινάνε να υπάρχουν όχι από ανερμήνευτη αναγκαιότητα, αλλά από την ελευθερία μιας αυτοσυνείδητης έλλογης θέλησης. Σε φάτνη αλόγων, στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας, η Αιτιώδης Αρχή των υπαρκτών, ο Θεός, φανερώνει την ελευθερία του από τη θεότητά του: Είναι Θεός, όχι επειδή υποχρεώνεται «εκ προηγουμένου λόγου» της θείας φύσης ή ουσίας του να είναι αυτό που είναι. Είναι Θεός επειδή είναι αγάπη, κορύφωμα ελευθερίας – η αγάπη - ελευθερία καθορίζει αυτό που είναι ο Θεός, όχι η θεότητά του. Γι’ αυτό και γίνεται άνθρωπος, χωρίς να πάψει να είναι ελευθερία αγάπης, δηλαδή υπαρκτικά απεριόριστος. Ανθρωπος, Χριστός Ιησούς, ελεύθερος από τις αναγκαιότητες και της ανθρώπινης φύσης ή ουσίας: ανασταίνεται από τους νεκρούς.



Αυτό το άγγελμα το προσλαμβάνει ο Ελληνας όχι σαν μια ακόμη επινόηση ερμηνευτική του οντολογικού αινίγματος, σπουδαιότερη επινόηση από την πλωτινική τριάδα (Εν-Νους-Ψυχή), τις πλατωνικές «Ιδέες», το αριστοτελικό «Πρώτον Κινούν – ταυτότητα νου και νοητού». Προσλαμβάνει το χριστιανικό ευ-αγγέλιο ο Ελληνας και γιορτάζει, σημαδεύει τη διαδοχή των αιώνων η συλλογική έκρηξη της χαράς – δεν συστήνεται ποτέ Γιορτή για φιλοσοφικές επινοήσεις. Το ευ-αγγέλιο είναι μαρτυρία μιας ανοιχτής σε επαλήθευση ιστορικής εμπειρίας: Επώνυμα πρόσωπα, με συγκεκριμένο σε τόπο και χρόνο εντοπισμό, «επόπται γεννηθέντες» των γεγονότων για τα οποία μαρτυρούν, αναλαμβάνουν να καταγράψουν τα όσα είδαν με τα μάτια τους και άκουσαν με τα αφτιά τους και ψηλάφησαν τα χέρια τους.



Δεν καταπίνεις εύκολα οποιοδήποτε θρησκευτικό ιδεολόγημα όταν έχεις πίσω σου (ή μάλλον μέσα σου, στην παιδεία σου) Πλάτωνα και Αριστοτέλη και Πλωτίνο. Ούτε γιορτάζεις χαζοχαρούμενα, αν δεν ανοίγεται μπροστά σου η δυναμική της εμπειρικής επαλήθευσης των όσων προσλαμβάνεις. Η Γέννηση του Χριστού, ενανθρώπιση του απροσπέλαστου Θεού, γίνεται για τον Ελληνα, επί αιώνες, γιορτινή έκρηξη χαράς, επειδή η πιστοποίηση του γεγονότος είναι ανοιχτή, προσφέρεται μέσα από το άθλημα της σχέσης. Το άθλημα το γνωρίζει ο Ελληνας, ξέρει ότι ψηλαφούμε την αλήθεια όχι μέσα από πληροφορίες (αυτό ισχύει μόνο για τα ιδεολογήματα), αλλά μόνο «κατά μετοχήν», όταν μετέχουμε στον τρόπο του αληθούς, στην πραγματοποίηση του αληθεύειν. Ο εκχριστιανισμός των Ελλήνων δεν αντιπροσωπεύει αλλαγή θρησκευτικών «πεποιθήσεων», αλλά αλλαγή υπαρκτικού στόχου: Από το «άθλημα αληθείας» που ήταν η μετοχή στην Εκκλησία του Δήμου, πέρασαν στο «άθλημα αληθείας» που ήταν η Εκκλησία του ευχαριστιακού σώματος.



Κάποτε η συνέχεια της Γιορτής έσπασε. Το πώς και γιατί, είναι ερώτημα που συνοψίζει την τραγωδία του όψιμου, αφελληνισμένου Ελληνισμού και που οι Ελληνόφωνοι το απωθούμε ή το ξορκίζουμε με αφελείς δογματισμούς. Πάντως, δεν γιορτάζουμε πια Χριστούγεννα, ρεαλισμό επενδύσεων στην ελευθερία από τη θνητότητα – η θεσμοποιημένη επετειακή επανάληψη της Γιορτής δεν είναι έκρηξη χαράς. Γαντζωνόμαστε σε υποκατάστατα, μικροαπολαύσεις λησμοσύνης του θανάτου: Κάτι να χαρίσουμε, κάτι να μας χαρίσουν, να ευχηθούμε, να μας ευχηθούν, να ζωντανέψει η αλήθεια της ζωής ως σχέσης στην ανεμελιά των παιδιών, στην όση ζεστασιά της οικογένειας ή της φιλίας, σε όποιο ξέφτι κοινωνίας απομένει στην εγωκεντρική βιοτή μας.



Ο Ελληνισμός τέλειωσε ιστορικά από τη στιγμή που απεμπόλησε την ταυτότητά του: την προτεραιότητα των «κοινών», την ταύτιση του κοινωνείν με το αληθεύειν, τη χαρά των σχέσεων κοινωνίας ως πρώτο ζητούμενο. Με αυτή την ταυτότητα έδωσε ο Ελληνισμός γλώσσα στο χριστιανικό ευ-αγγέλιο, το έκανε Εικόνα, ποίηση, μέλος, δραματουργία, φιλόσοφο λόγο, θεσμό επισκοπής, ενορίας, συνόδου. Μια ατομοκεντρική συλλογικότητα μόνο ψευδωνύμως μπορεί να λέγεται ελληνική και μια ατομοκεντρική θρησκευτικότητα δεν έχει την παραμικρή σχέση με το εκκλησιαστικό γεγονός.



Από τη Γιορτή των Χριστουγέννων μας χωρίζει «χάσμα μέγα», αγεφύρωτο, διαφοράς τρόπου της ύπαρξης. Την εκκλησιαστική Εικόνα την αντικαταστήσαμε με θρησκευτικές ζωγραφιές, τη δραματουργία με εθιμοτυπικά στερεότυπα, το εκκλησιαστικό μέλος με συναισθηματικές καντάδες ή μουσειακά ιδιότυπα ακούσματα, την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική με τσιμεντένιες τούρτες τερατώδους ακαλαισθησίας. Ολα πια στοχεύουν στο άτομο: να το εντυπωσιάσουν, να το συγκινήσουν, να το διδάξουν, να το υποβάλουν. Το κήρυγμα, η κατήχηση, αποκομμένα από το εκκλησιαστικό γεγονός, υπηρετούν αποκλειστικά την ατομοκεντρική, ενστικτώδη θρησκευτικότητα. Ποια χαρά Γιορτής να προκύψει, όταν η ζωή είναι εγκλωβισμένη στο εγώ, στη μονοτροπία της φθοράς, της θνητότητας, στην αλογία μεταφυσικών εκζητήσεων ατομικής σωτηρίας, ατομικών αξιομισθιών;



Κάθε φορά που ενθρονίζεται νέος αρχιεπίσκοπος αναθαρρεύουν οι ελπίδες: Δεν μπορεί, αυτός κάτι θα έχει διδαχθεί από τη νέκρα ή την παρδαλή εντυπωσιοθηρία των προκατόχων του. Κάτι θα καταλαβαίνει από τη ζωτική, κατεπείγουσα ανάγκη να αποκαταστήσει εκκλησιαστική λατρεία αντί για θρησκευτικο-μαγικές ιερουργίες, εκκλησιαστικό κήρυγμα αντί για θρησκευτικά, ηθικολογικά φληναφήματα, κατήχηση, μύηση στην ποίηση, στην Εικόνα, στην εκκλησιαστική άσκηση, όχι «διδακτικές» παιδαριωδίες. Να ξαναγίνει η ενορία λαϊκό σώμα, να πάψει να είναι το ανάλογο παραρτημάτων του ΙΚΑ. Να γνοιαστεί για τη μοναξιά και την εγκατάλειψη που βιώνουν οι κληρικοί του, να είναι συλλειτουργός, όχι διοικητής.



Και κάθε φορά οι ελπίδες καταρρέουν. Ισως για να «τελειούται η δύναμις» της ελπίδας «εν ασθενεία». Ισως γιατί «χάσμα μέγα» μας χωρίζει από το ευ-αγγέλιο και η οδύνη της ορφάνιας είναι γέφυρα επανασύνδεσης.

Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2009

Η γυναίκα της ζωής μου - Κύκλος συμβουλευτικής

Η γυναίκα της ζωής μου - Κύκλος συμβουλευτικής

Πολλοί ρόλοι για μια γυναίκα… Μητέρα, κόρη, σύντροφος, αδελφή, φίλη, εργαζόμενη, καριερίστα…

Πολλά συναισθήματα για μια γυναίκα… Αγάπη, τρυφερότητα, ευθύνες, αγωνία, άγχος, φόβος, μοναξιά…

Έχουμε συνηθίσει να συνδέουμε τις γυναίκες με τον πολλαπλό τους ρόλο, καθώς και με συγκεκριμένα μοτίβα συμπεριφοράς.

Τι γίνεται όμως με τις ανάγκες τους;

Ο στόχος αυτού του κύκλου είναι να συνδεθούν οι γυναίκες με όσα έχουν ανάγκη για να είναι εντάξει, όχι μόνο στις υποχρεώσεις τους, αλλά και στις επιθυμίες τους.


Έναρξη ομάδας: Ιανουάριος 2010. Οι ομαδικές συνεδρίες γίνονται κάθε 15 ημέρες και διαρκούν δύο ώρες. Με κάθε ενδιαφερόμενο προηγείται δωρεάν ατομική συνάντηση για περαιτέρω πληροφορίες από 07- 21/12/09.

Χώρος διεξαγωγής: Αγίου Ιωάννου & Αθ. Διάκου 1α, Αγία Παρασκευή


Επικοινωνία:
v Θένη Αξιοτοπούλου, οικογενειακή σύμβουλος- ψυχοθεραπεύτρια
210 60 85 417, 6946 971108, e-mail: theni_ax@yahoo.com

v Έφη Κουντουράκη, οικογενειακή σύμβουλος – ψυχοθεραπεύτρια
6937 485148 /e-mail: ekountouraki@yahoo.com

Δευτέρα 7 Δεκεμβρίου 2009

Δεσμοί και Δεσμά στη ζωή μας



Δεσμοί και Δεσμά στη ζωή μας
Ομάδα Συμβουλευτικής με θέμα τις Ανθρώπινες Σχέσεις


Προερχόμαστε από μια οικογένεια με την οποία μας συνδέουν δεσμοί αίματος. Συναναστρεφόμαστε καθημερινά ανθρώπους με τους οποίους διατηρούμε σχέσεις, άλλοτε αναπτύσσουμε φιλίες, έχθρες, έρωτες, επαγγελματικές ή και τυπικές σχέσεις .

Αναζητούμε ή έχουμε ήδη βρει τον/την σύντροφο της ζωής μας. Φέρνουμε στον κόσμο παιδιά και το «μαζί» παίρνει άλλο νόημα. Ακόμα όμως και τις στιγμές μοναξιάς που βιώνει ο καθένας, κάποιος Άλλος τον καλεί σε διάλογο, ο μεγάλος άγνωστος, ο εαυτός του.

Η σχέση πάντα είναι το ζητούμενο αλλά και το πεδίο όπου αναπτύσσονται συγκρούσεις και ο καθένας βιώνει απογοητεύσεις και αδιέξοδα.

Στόχος της ομάδας είναι να διερευνηθούν οι τρόποι με τους οποίους, οι δεσμοί στη ζωή μπορούν να είναι κυρίως πηγή χαράς, στήριξης και απελευθέρωσης.
Έναρξη ομάδας: Ιανουάριος 2010. Οι ομαδικές συνεδρίες γίνονται κάθε 15 ημέρες και διαρκούν δύο ώρες. Μεταξύ 1η και 21η Δεκεμβρίου θα πραγματοποιείται με κάθε ενδιαφερόμενο δωρεάν ατομική συνάντηση για περαιτέρω πληροφορίες.

Χώρος διεξαγωγής: Ομήρου & Ελ. Βενιζέλου 34, Ν. Σμύρνη
Επικοινωνία:
 Έφη Κουντουράκη, οικογενειακή σύμβουλος – ψυχοθεραπεύτρια
6937 485148 /e-mail: ekountouraki@yahoo.com , www.ekountouraki.blogspot.com

Θένη Αξιοτοπούλου, οικογενειακή σύμβουλος- ψυχοθεραπεύτρια
210 60 85 417, 6946 971108, e-mail: theni_ax@yahoo.com, www.theniaxiotopoulou.blogspot.com

Κυριακή 6 Δεκεμβρίου 2009

Το λυκόφως της ματαιοδοξίας

http://www.kathimerini.gr/ Hμερομηνία δημοσίευσης: 06-12-09


Eπισημανσεις
Το λυκόφως της ματαιοδοξίας
Tων Daniel Klein και Thomaw Cathcart*

Τι αποκαλύπτει, αλήθεια, η τρέχουσα αιμοδιψής βαμπιρομανία μας; Καθώς η «Νέα Σελήνη», η συνέχεια του «Λυκόφωτος», έχει αρχίσει ήδη να προβάλλεται στους κινηματογράφους και να γεμίζει τις αίθουσες, το ερώτημα τίθεται και πάλι από γονείς και άλλους ανησυχούντες ενηλίκους.

Σίγουρα, τα βαμπίρ είναι σέξι μ’ έναν τρόπο που αγγίζει τα όρια του σαδομαζοχισμού – είτε με τη μορφή του Κρίστοφερ Λι είτε ενός νεότερου και ωραιότερου βρικόλακα, όπως ο Εντουαρντ στη «Νέα Σελήνη». Τι έχει να μας πει όμως αυτή η αναπάντεχνη σημερινή μόδα για το «πνεύμα των καιρών»;

Εχει να πει πολλά, σύμφωνα με την Τζένιφερ Μακ Μάον, υπαρξίστρια φιλόσοφο και ερευνήτρια της ποπ κουλτούρας. Η φανταστική δυνατότητα να γίνουμε βρικόλακες μας προσφέρει εκείνο που ο φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ αποκαλούσε «στρατηγική άρνησης του θανάτου». Η στρατηγική αυτή είναι ο τρόπος μας να αντιμετωπίζουμε τη θνητότητά μας και το άγχος που τη συνοδεύει, καταφεύγοντας σε ένα μύθο αιώνιας ζωής, που μας δίνει τη δυνατότητα να ξεχνάμε το γεγονός ότι ζούμε υπό την απειλή του θανάτου. Η θρησκευτική αντίληψη της μετά θάνατον ζωής κάλυπτε αυτή την ανάγκη, αλλά για τους σημερινούς νεαρούς και νεαρές μια αιώνια ζωή παίζοντας άρπα σε πράσινα λιβάδια δεν διαθέτει δραματική ένταση ούτε στυλ. Σύμφωνα με την κ. Μακ Μάον, ωστόσο, υπάρχει και άλλη μια εξήγηση της έλξης που ασκούν οι βρικόλακες, ακόμα πιο σημαντική από το άγχος του θανάτου: ο φόβος για την απώλεια της νεανικής ομορφιάς. Αναμφίβολα, η αιώνια ανυπαρξία είναι φοβερή, αλλά το να γεράσεις και να χάσεις το σεξαπίλ σου είναι ακόμα χειρότερο. Είναι σαν να γίνεσαι, ας πούμε, ζωντανός νεκρός. Φρίκη.

Η Μπέλα, η έφηβη των ταινιών, που βρίσκεται στην από δω πλευρά του Μεγάλου Φράχτη, φαίνεται πιο γοητευμένη από τη στάσιμη ηλικία των καινούργιων βαμπίρ φίλων της παρά από την αιώνια ζωή τους· στην πραγματικότητα, η άτρωτη νιότη τους της προκαλεί φθόνο.

«Δεν γερνάτε; Αστειεύεστε; Μόνο εγώ θα γεράσω; Είναι δίκαιο αυτό;» Σ’ ένα άλλο σημείο η Μπέλα επιμένει ότι κάθε γυναίκα ονειρεύεται να παγώσει στην ηλικία των 18.

Οι υπαρξιστές ξέρουν για ποιο πράγμα μιλάει η Μπέλα. Ξεκινώντας από εκεί όπου άφησε ο Χάιντεγκερ το θέμα του άγχους του θανάτου, ο Σαρτρ και ο Καμύ εστίασαν στο φόβο και τη φρίκη που κυριαρχεί στο πρελούδιο εκείνο του θανάτου, τη σωματική παρακμή. Ο Σαρτρ μίλησε για τη «ναυτία» που καταλαμβάνει το νου του ανθρώπου όταν παρακολουθεί αβοήθητος το σώμα του να ξεπέφτει, προκαλώντας αναπόφευκτα την αποξένωση της συνείδησης από το σώμα. Και ο Καμύ ήρθε να προσθέσει: «Ερχεται μια μέρα όταν ο άνθρωπος διαπιστώνει πως ανήκει στο χρόνο, και με τον τρόμο που τον καταλαμβάνει, αναγνωρίζει τον χειρότερό του εχθρό».

Υπάρχει ωστόσο ένας άλλος υπαρξιστής φιλόσοφος, που μας κάνει ν’ αναρωτιόμαστε αν αυτό το βαμπιρικό φετίχ έχει κάποια αξία. Η ιδέα του Φρειδερίκου Νίτσε για την «αιώνια επιστροφή» –το να ζεις σαν να πρόκειται η ζωή σου να επαναλαμβάνεται εις το διηνεκές– αποκτά μια συναρπαστική καινούργια διάσταση όταν η Μπέλα μαθαίνει ότι ο βρικόλακας αγαπημένος της, ο Εντουαρντ, θα παραμείνει για πάντα έφηβος στο γυμνάσιο. Η Μπέλα δεν εντυπωσιάζεται και τόσο από αυτήν τη μορφή βαμπιρικής αθανασίας, ίσως γιατί της θυμίζει την αντίδραση του Γούντι Αλεν στην αιώνια επιστροφή του Νίτσε: «Δηλαδή, αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να δω πάλι όλο το Τσίρκο στον Πάγο; Α, δεν αξίζει τον κόπο».

Μήπως ακούσαμε την Μπέλα να μουρμουρίζει: «Σημαίνει αυτό ότι θα πρέπει να παρακολουθήσεις πάλι το μάθημα βιολογίας του κυρίου Μπάνερ; Μπλιαχ!»


* Ο Ντάνιελ Κλάιν και ο Τόμας Κάθκαρντ είναι συγγραφείς του βιβλίου «Hiedegger and a Hippo Walk Through Those Pretty Gates».

Σάββατο 5 Δεκεμβρίου 2009

π. Φιλόθεου Φάρου, «Ο μύθος της ψυχικής νόσου»

Προσέγγιση του βιβλίου του π. Φιλόθεου Φάρου, «Ο μύθος της ψυχικής νόσου»


Ο λόγος για τον οποίο διαλέγω να παρουσιάσω αυτό το βιβλίο είναι γιατί έχει αγγίξει εάν όχι απαντήσει σε προσωπικούς μου προβληματισμούς και προκαταλήψεις σε σχέση με την ψυχαναλυτική και ψυχιατρική θεωρία και πρακτική.
Κάποια από τα προσωπικά μου ερωτήματα τα οποία συνάντησα και σε αυτό το βιβλίο είναι τα εξής:

- Πώς θα γίνει καλύτερη η ζωή ενός ανθρώπου εάν καταλάβει ότι για πράγματα που του συμβαίνουν τώρα και έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή του, ευθύνονται λανθασμένοι χειρισμοί των γονιών του, ή η κοινωνία.

- Πώς θα γίνει καλύτερη η ζωή ενός ανθρώπου εάν διαγνωσθεί η ασθένεια που τον κατατρέχει, κατηγοριοποιηθεί και λάβει την αντίστοιχη φαρμακευτική αγωγή, βρεθεί σε καταστολή και απομόνωση είτε στο χώρο του σπιτιού του είτε σε ένα ψυχιατρείο.

- Γιατί η ίδια συμπεριφορά παίρνει διαφορετική ταμπέλα ανάλογα με το πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο εμφανίζεται και διαφορετική αντιμετώπιση και ποια σκοπιμότητα καθορίζει την ταμπέλα και την αντιμετώπιση. Π.χ. δαιμονισμένος – ψυχασθενής.

- Γιατί η ψυχολογία είναι επιστήμη και εάν δεν είναι γιατί πρέπει να γίνει.

- Γιατί ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να είναι μια απρόσιτη και θολή φιγούρα χωρίς το δικό του πρόσωπο.

- Πως αναγνωρίζεται η μοναδικότητα του κάθε προσώπου όταν όλοι υπαγόμαστε στην ίδια κατηγοριοποίηση ψυχοπαθολογιών.

- Ποια ή σχέση θρησκείας και ψυχοθεραπείας και ποια η θέση του μεταφυσικού στοιχείου γενικότερα στην ψυχοθεραπεία.

- Πως καλύπτει η ψυχοθεραπεία τις οντολογικές ανησυχίες του ανθρώπου.

- Ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου, η κάλυψη των οποίων θα τον κάνει να νοιώθει πληρότητα.

- Πώς καλύπτονται αυτές οι ανάγκες.

- Ποια η συμβολή της ψυχοθεραπείας και του ψυχοθεραπευτή στην κάλυψη των αναγκών.

- Γιατί οι άνθρωποι ζητούν βοήθεια στην ψυχοθεραπεία

Στο βιβλίο αυτό αμφισβητείται ο όρος της ψυχικής νόσου καθώς και η θεωρία και πρακτική της παραδοσιακής ψυχαναλυτικής προσέγγισης και ψυχιατρικής. Προτείνεται μια ευθυνοκεντρική ψυχοθεραπεία με ανατρεπτικές των παραδοσιακών πρακτικές οι οποίες είναι πολύ κοντά στη συστημική θεώρηση και σκέψη.

Στη συνέχεια επιχειρώ μια συνοπτική παρουσίαση των κεντρικών αξόνων, γύρω από τους οποίους αναπτύσσεται το βιβλίο.

· Αμφισβήτηση

Α) Επιστημονικότητας ψυχιατρικής / ψυχολογίας ( Η επιστήμη ασχολείται με το διαρκώς επαναλαμβανόμενο τρόπο μελέτης – πείραμα.)

Β) Αντικειμενικής καθαρότητας επιστημονικής μεθόδου

(Ποσοτικές μετρήσεις – αγνοούν τα μοναδικά γεγονότα, ξαναδιατυπώνουν μικρές, κοινές αλήθειες.)

Επιρροές ψυχολογίας/ ψυχιατρικής από:

- προσωπικές προκαταλήψεις και νευρώσεις

- πολιτιστικό περιβάλλον


Ποικιλία απόψεων για ψυχική νόσο ( Βιοχημική ανωμαλία έως ανύπαρκτη). Στην αρρώστια το άτομο επιλέγει εάν θα αναλάβει το ρόλο του αρρώστου, τον ψυχικά άρρωστο τον ονοματίζουν έτσι συγγενείς και ειδικοί – υποχρεωτική νοσηλεία.

Κοινωνικά απροσάρμοστος. Σε απόκλιση από τα κρατούντα ήθη. Σε σύγκρουση με ομάδες / οργανισμούς. = Ψυχικά ασθενής

 Χρησιμοποίηση ψυχιατρικής από κρατούσα τάξη.

Πολιτιστική παράδοση, Αξίες. Ιδεολογία.  = Επιρροές ορισμού ψυχικής νόσου


Εμφάνιση ψυχοθεραπείας (πολλές σχολές / μέθοδοι)

– νέα ερμηνεία ανθρώπινης δυσφορίας

– τρόπος αντιμετώπισης αγωνίας σύγχρονου ανθρώπου.

Στοιχεία Αναποτελεσματικότητας ψυχοθεραπείας όταν υπάρχουν:

- πρόσκαιρα αποτελέσματα

- πολλές υποτροπές

- εθισμός σε αυτήν

- ματαίωση θεραπευτή

- συνεχής αναζήτηση νέων τεχνικών.



Βασίζεται σε: 1) αναζήτηση εσωτερικών αιτιών πόνου.

2) ανταπόκριση στις βαθύτερες εσωτερικές ανάγκες.

3) μέσα από σχέσεις και επικοινωνία ο άνθρωπος γιατρεύει τις πληγές του.



Σύγχρονη έξαρση λόγω έλλειψης των παραπάνω.



H ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ανεπαρκής όταν είναι μόνο ΤΕΧΝΙΚΗ και όχι ΣΤΑΣΗ ΖΩΗΣ. Μόλις ο θεραπευόμενος συνειδητοποιήσει την μοναξιά του, τον εγκαταλείπει σε αυτήν.



· Αξιώματα ψυχανάλυσης που αμφισβητούνται



1) πραγματικότητα ψυχικής νόσου

2) διορθωτική εξερεύνηση παρελθόντος ασθενούς

3) μεταβίβαση

4) υποσυνείδητο που πρέπει να ανασκαφεί

5) ερμηνεία όχι αξιολόγηση της συμπεριφοράς

6) αλλαγή μέσα από επίγνωση και επιτρεπτικότητα

θεραπευτής: απρόσωπος και αντικειμενικός

απαγόρευση σχέσεων σε μια θεραπευτική ομάδα.



· Αλυσιτελές φαρμακολογικής αντιμετώπισης ψυχικής διαταραχής.



· Λειτουργικότερη προσέγγιση

– Σχέση με θεραπευτή.

- Ομαδική θεραπεία.



Σύγκριση των παραπάνω με προτάσεις και πρακτικές συστημικής θεραπείας.



· Τι συμβαίνει με τα άτομα που ζητούν βοήθεια.

Άρνηση πραγματικότητας – μη ικανοποίηση αναγκών.

Επιτυχία θεραπείας – πραγματικότητα είναι υπαρκτή και μέσα σε αυτή ικανοποιούμε τις ανάγκες μας.



· Πως ικανοποιούμε τις ανάγκες μας.

Μέσω της σχέσης και επαφής με την πραγματικότητα.

Μέσω του δεσμού με τον θεραπευτή.



· Βασικές ανάγκες.

Ίδιες για όλους – διαφορετικός ο τρόπος ικανοποίησης.

Ν’ αγαπά και να αγαπιέται – όχι επιδοκιμασία χωρίς διάκριση.

Να έχει αξία για τον εαυτό του και για τους άλλους – όταν η συμπεριφορά είναι κατώτερη από αυτή που θα μπορούσε τότε δεν αισθανόμαστε άξιοι.



· Ευθύνη.

Τρόπος ικανοποίησης αναγκών χωρίς να εμποδίζεται η ικανοποίηση των αναγκών των άλλων. Ικανότητα που μαθαίνεται με το παράδειγμα.



· Διδασκαλία της υπευθυνότητας.

Συνδυασμός αγάπης και πειθαρχίας. Όρια, συνέπεια του «μοντέλου» στη δοκιμασία των ορίων.



· Ευθυνοκεντρική ψυχοθεραπεία.

Τρόπος καθοδήγησης θεραπευόμενου ώστε να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα και να ικανοποιεί τις ανάγκες του.

1)Σύνδεση 2) Απόρριψη μη ρεαλιστικού τρόπου/ συμπεριφοράς και ταυτόχρονη αποδοχή του ίδιου 3) Διδασκαλία νέου τρόπου ευθυνοκεντρικής συμπεριφοράς.


· Σύνδεση ψυχοθεραπευτή / θεραπευόμενου.

Απαραίτητη. Προϋποθέτει διάθεση αυτοαποκάλυψης, υπευθυνότητα, ωριμότητα, ευαισθησία, αντοχή στην κριτική – δοκιμασίες, όχι παρηγόρια / Αρνηση – Αγνόηση – Απόδραση – Εκλογίκευση.


· Εφαρμογή στην εκπαίδευση.

Σύνδεση με μαθητές – Ψυχική κατάθεση.


· Ανάληψη ευθύνης της μοναδικότητας μας.

Πίεση κοινωνικής σύμβασης – καταδικάζει την ιδιαιτερότητα / απόκλιση – πλήρης υποταγή – θάβουμε τον αληθινό μας εαυτό.

Ανάληψη ευθύνης αυτού που είμαστε και αυτού που δεν είμαστε.


· Ψυχοπαθολογία ελληνικής οικογένειας.

Γάμος γυναίκας – αποκατάσταση – μη ικανοποίηση ερωτικών και συναισθηματικών αναγκών από σύζυγο ο οποίος δεν θέλει ευθύνες – αποκτά σχέση συμβιωτική με γιο για την κάλυψη των αναγκών της. Αναλαμβάνει τις συνέπειες των πράξεών του / του στερεί την πραγματικότητα.



· Ανάγκη της κοινωνίας με το υπερβατικό.

Η επιστήμη έχει αποδείξεις, δεν σχετίζεται με μυθολογίες.

Είναι ανθρώπινο δημιούργημα και δεν υπερβαίνει τη Θεία Χάρη.



Σύστημα δυτικού κόσμου: xωρίς οντολογική θεμελίωση δεν μπόρεσε να προσφέρει το λόγο, το σκοπό και την έννοια της ζωής.

Έρευνα: ψυχοθεραπευτές με ιστορικό οικογενειών πιστών, αντικαθιστούν με ψυχολογία το σύστημα πίστης των οικογενειών τους και αυτό προτείνουν.

Συμβολή Freud:

1) αποκήρυξη πουριτανισμού,

2) διακήρυξε ότι ο άνθρωπος δεν εξαντλείται στη συμπεριφορά του, αλλά έχει ένα βάθος ανεξιχνίαστο

3) διασώζει κρίσιμα στοιχεία ορθοδοξίας τα οποία σαμποτάρει η εκκλησιαστική πρακτική με ηθικισμό, τυπολατρεία και νομικισμό.

4) αναγνωρίζει ανάγκη θεραπευτικής δραστηριότητας προς τις βαθύτερες ρίζες της ανθρώπινης δυσφορίας.

Το παραπάνω βιβλίο έχει και θεωρητικό ενδιαφέρον, αλλά αυτό που έχω πραγματικά απολαύσει, του π. Φιλόθεου Φάρου είναι το "Έρωτος φύσις".

Θα μ’ ενδιέφεραν πολύ τα δικά σας σχόλια στους παραπάνω προβληματισμούς.

Έφη Κουντουράκη, οικογενειακή σύμβουλος – ψυχοθεραπεύτρια
ekountouraki@yahoo.com

Παρασκευή 4 Δεκεμβρίου 2009

Όχι στον πανικό από τις κρίσεις πανικού!

Όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια ακούμε τον όρο «κρίσεις πανικού» και όχι μόνο ως μια άσχετη με εμάς επιστημονική αναφορά σε μια ψυχολογική διαταραχή, αλλά ως ένα πρόβλημα που απασχολεί και βασανίζει ανθρώπους που είναι γύρω μας, δίπλα μας, πολύ κοντά. Ένα πρόβλημα που κάνει δύσκολη τη ζωή πολλών νέων ανθρώπων. Τι σημαίνει ο όρος «κρίσεις πανικού», τι είδους διαταραχή είναι αυτή, ποια είναι τα αίτια, τα συμπτώματα, οι συνέπειες και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;

«Χτυπάει» αναπάντεχα

Μερικές φορές η κρίση πανικού έρχεται ξαφνικά, σε ανύποπτο χρόνο, αναπάντεχα. Άλλοτε πάλι έρχεται μετά από μια αρχική περίοδο αυξημένου άγχους, γενικευμένης ανησυχίας, έντασης ή θλίψης. Μπορεί επίσης να αποτελεί σύμπτωμα της κατάθλιψης ή μιας φοβίας (για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που πάσχει από κλειστοφοβία μπορεί να πάθει μια κρίση πανικού, αν βρεθεί σε ένα μέρος που το αισθάνεται κλειστό και ασφυκτικό). Μπορεί όμως να συμβεί και το αντίστροφο, να ξεκινήσει δηλαδή μια φοβία επειδή κάποιος έπαθε μια κρίση πανικού, π.χ. στο αεροπλάνο, σε ένα ψηλό κτίριο, στο ασανσέρ ή ανάμεσα στο πλήθος. Όπως και να είναι, πάντως, όταν έρχεται η κρίση πανικού, είναι μία από τις πιο δυσάρεστες και αγωνιώδεις καταστάσεις που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος. Περίπου το 1-4% του πληθυσμού παθαίνει κάποια στιγμή στη ζωή του κρίσεις πανικού σε διαφορετικές ηλικίες. Η συχνότητα πάντως είναι μεγαλύτερη σε ανθρώπους μεταξύ 20 και 35 ετών.

Η «οδύσσεια» με τους γιατρούς

Τα συμπτώματα, που θα τα περιγράψουμε αναλυτικά παρακάτω, είναι τόσο έντονα και επώδυνα, ώστε οι περισσότεροι άνθρωποι που παθαίνουν για πρώτη φορά κρίση πανικού πιστεύουν ότι έχουν πάθει έμφραγμα, εγκεφαλικό ή νομίζουν ότι κάτι τους συμβαίνει και «τρελαίνονται». Κατά συνέπεια, πολύ συχνά, αν δεν έχουν ακούσει οι ίδιοι τίποτε για τις κρίσεις πανικού και αν δεν βρεθεί κάποιος που να γνωρίζει και να τους ενημερώσει, αρχίζουν να πηγαίνουν στους γιατρούς και να κάνουν εξετάσεις, ώσπου κάποια στιγμή, μετά από μια «οδύσσεια» επισκέψεων σε ιατρεία και νοσοκομεία, εξετάσεων και αναλύσεων, οι ειδικοί να διαγνώσουν ότι δεν υπάρχουν οργανικά αίτια για τα συμπτώματα αυτά και άρα μάλλον πρόκειται για μια κρίση πανικού. Όταν δε οι κρίσεις αυτές είναι επαναλαμβανόμενες ή μετά από μια κρίση αναπτύξει κανείς έντονο άγχος ότι θα του ξανασυμβεί, τότε λέμε ότι πάσχει από διαταραχή πανικού, που διαγνωστικά ανήκει -μαζί με τις φοβίες και τη γενικευμένη διαταραχή άγχους- στην κατηγορία των αγχωδών διαταραχών.



Λουσμένος στον κρύο ιδρώτα

Μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις κρίσεις πανικού περιγράφοντας την εμπειρία ενός άνθρώπου που τις υπέστη και την πορεία του κατά την προσπάθεια αντιμετώπισής τους. O κύριος Η. είχε την πρώτη του κρίση πανικού μια μέρα στη δουλειά. Ήταν ήδη αρκετός καιρός που είχε αρχίσει να νιώθει άβολα στο γραφείο επειδή δύο συνάδελφοί του με τους οποίους είχε καλές σχέσεις είχαν φύγει κι επειδή του άλλαξαν γραφείο και τώρα καθόταν δίπλα σε ένα συνάδελφο ιδιαίτερα επιθετικό και αλαζόνα. Η κατάσταση αυτή τον δυσαρεστούσε, αλλά ένιωθε ταυτόχρονα ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να την αλλάξει. Ένιωθε ανίκανος να αντιδράσει στην απαξιωτική συμπεριφορά του συναδέλφου, εξαρτημένος από αυτή τη δουλειά και άχρηστος επειδή δεν είχε το κουράγιο να φύγει και να στήσει κάτι δικό του, που θα τον έκανε και οικονομικά πιο ανεξάρτητο από τα πεθερικά του, που τους ενίσχυαν συχνά.

Μια μέρα, εκεί που έβγαζε κάτι φωτοτυπίες, ο συνάδελφος τον πλησίασε και άρχισε να κάνει αγενή και ειρωνικά σχόλια για τον τρόπο της δουλειάς του. O κύριος Η. ένιωσε ταραχή και τα χέρια του να τρέμουν. Πηγαίνοντας πίσω στο γραφείο και με τα λόγια του συναδέλφου να ηχούν ακόμη στα αυτιά του, ήρθε η κρίση. Από τη μια στιγμή στην άλλη, άρχισε να τρέμει σε ολόκληρο το σώμα, να αισθάνεται ταυτόχρονα να φλέγεται και να κρυώνει και τον έλουσε ιδρώτας παντού. Ένιωσε ένα πολύ δυσάρεστο σφίξιμο στο στήθος και το στόμα του στέγνωσε. Παράλληλα ένιωθε να μουδιάζει -στο πρόσωπο, τα χέρια, τα πόδια- και νόμιζε ότι σβήνει, ότι θα σωριαστεί κάτω. Κάλεσαν τη γυναίκα του κι εκείνη τον πήγε κατευθείαν στο νοσοκομείο. O φόβος του ήταν ότι ίσως είχε πάθει έμφραγμα, ακριβώς όπως ο πατέρας του όταν ήταν περίπου στην ηλικία του. Υποβλήθηκε σε όλες τις εξετάσεις (καρδιογράφημα, εγκεφαλογράφημα, τομογραφίες) και μετά από μερικές μέρες και αφού η διαγνωστική διαδικασία είχε ολοκληρωθεί, επέστρεψε σπίτι του χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Οι γιατροί δεν του είχαν βρει τίποτα και του είπαν να μην ανησυχεί, ίσως ήταν υπερκόπωση.



Πώς μπορεί να ξεκινήσει μία κρίση;

Το γεγονός ότι οι εξετάσεις δεν έδειξαν κανένα πρόβλημα υγείας δεν καθησύχασε τον κύριο Η. Φοβόταν ότι θα του ξανασυμβεί και άρχισε να παρατηρεί συνεχώς τον εαυτό του για να το προλάβει, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Η επόμενη κρίση ήρθε λίγες εβδομάδες αργότερα, αιφνίδια στον καναπέ του σπιτιού του, καθώς έβλεπε τηλεόραση. Ήταν λίγο πιο ήπια από την προηγούμενη, αλλά οι αρνητικές σκέψεις ήταν οι ίδιες: «θα πεθάνω, θα πάθω έμφραγμα, όπως ο πατέρας μου». Επανέλαβε τις εξετάσεις, που κι αυτή τη φορά δεν έδειξαν τίποτα. Τελικά, ένας νευρολόγος διέγνωσε «διαταραχή πανικού» και του συνέστησε να απευθυνθεί σε ψυχίατρο ή ψυχολόγο. Ξέρουμε βέβαια ότι δεν υπάρχει αντικειμενικός τρόπος να αξιολογήσουμε το πώς βιώνει κανείς ό,τι συμβαίνει μέσα στο σώμα του. Ακόμη και η αίσθηση του πόνου είναι απολύτως υποκειμενική και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο επικεντρώνεται κανείς σε αυτόν και τον μεγεθύνει ή αντίθετα βρίσκει τρόπους να χαλαρώσει.

Έτσι λοιπόν και κάποιες σωματικές ενοχλήσεις (σφίξιμο στο στομάχι, ταχυπαλμία, τρέμουλο, δύσπνοια) -που μπορεί να προκληθούν από διάφορες αιτίες, όπως είναι για παράδειγμα η ανησυχία πριν από ένα αγχογόνο γεγονός (εξετάσεις, ένα ταξίδι, μια σημαντική συνάντηση κλπ.), η ταραχή λόγω ενός καβγά ή μιας προσβολής (η πρώτη κρίση του κυρίου Η. στη δουλειά), αλλά και απλά το λαχάνιασμα μετά από σωματική άσκηση- μπορεί να μεγεθυνθούν από έναν αγχώδη άνθρωπο, να τον φοβίσουν και να οδηγήσουν εντέλει στον πανικό. Πολλές φορές (όπως συνέβη στη δεύτερη κρίση του κυρίου Η. στο σπίτι του) φαινομενικά δεν συντρέχει κανένας λόγος αναστάτωσης. Παρ’ όλα αυτά και κάποιες «εσωτερικές καταστάσεις», όπως αρνητικές σκέψεις («Δεν καταφέρνω τίποτα»), έμμονες ιδέες («Θα πάθω σίγουρα έμφραγμα, όπως ο πατέρας μου») ή και αλλαγές στην αίσθηση του σώματος (αν π.χ. το έργο στην τηλεόραση έχει μια σκηνή αγωνίας που αυξάνει αμυδρά τους χτύπους της καρδιάς), μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα τέτοια που κλιμακούμενα να οδηγήσουν στον πανικό. Υπάρχουν, λοιπόν, «εξωτερικές» και «εσωτερικές» αφορμές που οδηγούν σε μια κρίση πανικού.



Υπεραερισμός ενόψει κινδύνου

O αυξημένος φόβος ή το άγχος μπροστά σε μια τέτοια αφορμή συχνά οδηγεί αυτόματα στην επιτάχυνση της αναπνοής. Με απλά λόγια: το σώμα προετοιμάζεται για τον κίνδυνο διοχετεύοντας με αυτό τον τρόπο περισσότερο οξυγόνο στους μυς, ώστε να είναι έτοιμοι για δράση, φυγή. Επειδή όμως στην πραγματικότητα δεν τρεπόμαστε σε φυγή, αλλά συνήθως παραμένουμε καθηλωμένοι από το φόβο, οι μύες δεν δουλεύουν. Όλο αυτό οδηγεί σε μείωση του διοξειδίου του άνθρακα και κατά συνέπεια μείωση του ασβεστίου στο αίμα. Το ασβέστιο όμως είναι που κάνει τους μυς να εργάζονται συνεχόμενα και απαλά, ενώ η μείωσή του προκαλεί μυϊκές συσπάσεις. Αυτό γίνεται αισθητό σαν μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στο στόμα, στο πρόσωπο, στα χέρια και τα πόδια, αλλά και σφίξιμο στο λαιμό και στο στήθος. Ταυτόχρονα, η αλλαγή στην περιεκτικότητα διοξειδίου του άνθρακα οδηγεί σε μείωση της αιμάτωσης του εγκεφάλου, που γίνεται αισθητή σαν ζαλάδα ή σκοτοδίνη. Όπως είναι αναμενόμενο, τα συμπτώματα αυτά αυξάνουν το φόβο και οδηγούν σε ακόμη πιο γρήγορη αναπνοή. Με τον τρόπο αυτό κλιμακώνεται η κατάσταση και ο πάσχων οδηγείται στον πανικό.



Πού οφείλονται οι κρίσεις

Μιλώντας για κρίσεις πανικού, αλλά και για άλλες αγχώδεις διαταραχές, όπως οι φοβίες, είναι καλύτερα να μιλάμε για καταστάσεις που τις προκαλούν, αφορμές και τρόπους που κλιμακώνεται ο φόβος και οδηγεί στην κρίση, παρά για αίτια, καθώς αυτά είναι πράγματι δύσκολο να εντοπιστούν με σαφήνεια και βεβαιότητα. Oι επιστήμονες πραγματικά δεν ξέρουν γιατί ορισμένοι αναπτύσσουν αγχώδεις διαταραχές και άλλοι όχι. Παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη τέτοιων διαταραχών μπορεί να είναι:

● Σημαντικά γεγονότα (κυρίως δυσάρεστα, αλλά σπανιότερα και ευχάριστα) που επιφέρουν αλλαγές στον τρόπο ζωής, τις συνήθειες, τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας.

● Χρόνιες, υφέρπουσες καταστάσεις έντασης και άγχους, όπως για παράδειγμα χρόνια προβλήματα υγείας στο άμεσο περιβάλλον, ένας γάμος που δεν πηγαίνει καλά, δυσαρέσκεια και ένταση στον επαγγελματικό τομέα, ανεργία, οικονομικά προβλήματα και συνηθέστερα ο συνδυασμός περισσοτέρων τέτοιων καταστάσεων

● Κάποιες ουσίες Ή φαρμάκα, όπως π.χ. οι αμφεταμίνες, η κοκαΐνη, ή ορισμένα υπνωτικά χάπια. Συνήθως οι διαταραχές σταματούν όταν σταματήσει η λήψη των ουσιών αυτών.

● Η κατάθλιψη: Άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη παρουσιάζουν συχνά και κάποια αγχώδη διαταραχή. Πολλές φορές δεν είναι εύκολο να πούμε αν η κατάθλιψη προϋπήρχε ή αν παρουσιάστηκε ως συνέπεια των κρίσεων πανικού ή της φοβίας.



«Γιατί να το πάθω εγώ;»

Το γιατί κάποιοι άνθρωποι εμφανίζουν αγχώδεις διαταραχές ως συνέπεια των παραπάνω καταστάσεων και άλλοι όχι, αυτό εξηγείται με τον τρόπο που έχει ο καθένας να αντιμετωπίζει δυσκολίες και αυτός είναι συνάρτηση:

● Της ιδιοσυγκρασίας του: Υπάρχουν άνθρωποι ήρεμοι και άνθρωποι πιο νευρικοί, άνθρωποι που έχουν μεγάλη προσαρμοστικότητα και αντοχή και άλλοι που «τσιτώνουν» με το παραμικρό, όπως υπάρχουν μωρά πιο ευερέθιστα από άλλα. Ακόμη κι αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι ένας γενικά ήρεμος άνθρωπος δεν μπορεί να έχει κάποιες φοβίες, κατά κανόνα όμως αυτές δεν θα πάρουν τις διαστάσεις που παίρνουν σε έναν πιο αγχώδη άνθρωπο. Γενικά, πάντως, άνθρωποι με υψηλό επίπεδο ευερεθιστότητας και χαμηλή ικανότητα προσαρμογής είναι πιο επιρρεπείς στο φόβο και το άγχος.

● Των στρατηγικών που έχει αναπτύξει για την αντιμετώπιση δυσκολιών: Αν ο τρόπος του είναι περισσότερο παθητικός και βασίζεται στο να αποφεύγει καταστάσεις που τον φοβίζουν, να στρέφεται στον εαυτό του και να αναμασά αρνητικές σκέψεις, τότε δημιουργεί προϋποθέσεις ευνοϊκές για διαταραχές φόβου και άγχους.

● Της αυτοεικόνας του: Του τρόπου δηλαδή που βλέπει τον εαυτό του, των προσδοκιών που έχει από αυτόν και από τη ζωή του γενικά και της εμπιστοσύνης στις δυνατότητές του. Η αυτοεικόνα και η εμπιστοσύνη στον εαυτό είναι κάτι που χτίζεται από την παιδική ηλικία μέσα από τις σχέσεις με τους γονείς. Για να το πούμε πολύ γενικά και απλουστευμένα, όσο περισσότερη αποδοχή και στήριξη είχε κάποιος στην πορεία του προς την αυτονομία, τόσο πιο θετική και σταθερή είναι η αυτοεικόνα του.

● Της μάθησης: Των τρόπων δηλαδή που έχει διδαχθεί (ή μιμηθεί) από τους γύρω του (κυρίως τους γονείς) για να αντιμετωπίζει καταστάσεις που προκαλούν φόβο. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί κάποιος να μάθει να φοβάται, π.χ. το ύψος, απλά και μόνο βλέποντας τη μητέρα του να το φοβάται.

● Της «χημείας»: Έχει αποδειχτεί ότι άνθρωποι που πάσχουν από διαταραχή πανικού παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα σε κάποιες ουσίες (π.χ. τη νοραδρεναλίνη) που σχετίζονται με την αίσθηση του φόβου. Αν και διίστανται οι απόψεις σχετικά με το αν η «χημεία» υπάρχει στους ανθρώπους αυτούς πριν τη διαταραχή ή αν είναι αποτέλεσμα των συναισθημάτων, το πιθανότερο είναι ότι η αλήθεια βρίσκεται κάπου στο μέσον και ότι υπάρχει μια βιολογική προδιάθεση σε ορισμένους ανθρώπους, η οποία όμως ενεργοποιείται με τα συναισθήματα και τις σκέψεις.

● Της κληρονομικότητας: Παρατηρείται ότι είναι μεγαλύτερες οι πιθανότητες να πάθουν κρίσεις πανικού ή φοβίες άνθρωποι στων οποίων την άμεση οικογένεια υπάρχουν συγγενείς που πάσχουν ή έπασχαν κάποτε κι αυτοί.



Κι όμως, υπάρχει θεραπεία ● O κύριος Η. αποφάσισε να επισκεφτεί κατ’αρχάς έναν ψυχίατρο. Αυτός του χορήγησε μια φαρμακευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά και του συνέστησε να ξεκινήσει μια ψυχοθεραπεία, ώστε να επεξεργαστεί και τα θέματα της ζωής του, τα οποία συνέβαλαν στο γενικότερο άγχος του, αλλά και στην εμφάνιση των κρίσεων πανικού. Επίσης, του υπέδειξε ορισμένες απλές τακτικές χαλάρωσης και άμεσης αντιμετώπισης των φοβικών συμπτωμάτων. Τα φάρμακα του έφεραν μεγάλη ανακούφιση ήδη μετά από 2-3 εβδομάδες. Ταυτόχρονα, στην ψυχοθεραπεία ένιωσε ασφαλής ώστε να μπορέσει να μιλήσει -για πρώτη φορά στη ζωή του- τόσο για την αγωνία που του είχε προκαλέσει ο αιφνίδιος θάνατος του πατέρα του, όσο και για την ανασφάλεια που ένιωθε σε σχέση με τη δουλειά του και την ικανότητά του να αντεπεξέλθει σε αυτήν. Η φαρμακευτική αγωγή διακόπηκε σταδιακά μετά από 8 περίπου μήνες. Η ψυχοθεραπεία διήρκεσε 2 ½ χρόνια. O κύριος Η. δεν έχει πάθει άλλη κρίση πανικού εδώ και 3 περίπου χρόνια. Κάποιες φορές που ένιωσε να αγχώνεται, κατάφερε να ηρεμήσει τον εαυτό του και να αποφύγει την κλιμάκωση του φόβου.

● Oι κρίσεις πανικού, όπως και οι άλλες αγχώδεις διαταραχές, μπορούν να θεραπευτούν και δεν υπάρχει κανένας λόγος ένας άνθρωπος να υποφέρει χρόνια από αυτές, πιστεύοντας ότι θα φύγουν από μόνες τους ή θα καταφέρει να τις καταπολεμήσει μόνος του. Εκτός, βέβαια, αν πρόκειται για πολύ περιορισμένες φοβίες ή ελαφριές κρίσεις άγχους σε καταστάσεις ιδιαίτερης συναισθηματικής φόρτισης, οι οποίες τότε δεν αποτελούν και διαταραχή. Όταν όμως οι πανικοί τείνουν να περιορίσουν και να δυσκολέψουν πολύ τη ζωή ενός ανθρώπου, τότε πρέπει να απευθυνθεί σε έναν ψυχίατρο ή ψυχολόγο για να ζητήσει βοήθεια.

● Στην αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού πολύ ανακουφιστική και αποτελεσματική μπορεί να είναι καταρχήν η χορήγηση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, που γίνεται κατά κανόνα από έναν ψυχίατρο.

● Πολύ καλά αποτελέσματα μπορεί επίσης να έχουν διάφορα είδη ψυχοθεραπείας. Ιδιαίτερα αποτελεσματικός έχει αποδειχτεί ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής με ψυχοθεραπεία.

● Oι συμπεριφοριστικές-γνωσιακές ψυχοθεραπείες αποσκοπούν στο να βοηθήσουν τον άνθρωπο που πάσχει από κρίσεις πανικού να αναγνωρίσει και να αποδυναμώσει τις αρνητικές σκέψεις και συμπεριφορές που προκαλούν και κλιμακώνουν το αίσθημα του φόβου και του πανικού. Εστιάζουν στο να μάθει να χαλαρώνει, να ελέγχει τα συμπτώματα, αλλά και να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις στις οποίες φοβάται ότι θα πάθει κρίση χωρίς να τις αποφεύγει.

● Άλλες ψυχοθεραπείες, όπως είναι η αναλυτική, η προσωποκεντρική, η συστημική, η αντλεριανή κλπ., εστιάζουν περισσότερο στον ίδιο τον πάσχοντα, τα συναισθήματα, τις συνθήκες ζωής του, τις σχέσεις του και λιγότερο στα συμπτώματα, και αποσκοπούν στο να φωτίσουν και να αποδυναμώσουν εντάσεις και συγκρούσεις μέσα στο ίδιο το άτομο ή στις σχέσεις του με τους άλλους, οι οποίες μπορεί να αποτελούν πρόσφορο έδαφος για αγχώδεις διαταραχές.

● Οι τεχνικές χαλάρωσης που μπορεί να προσφέρει η γιόγκα, η ύπνωση, το χαλαρωτικό μασάζ, οι ασκήσεις αναπνοής, είναι δυνατόν να αποβούν πολύ βοηθητικές για τους ανθρώπους που πάσχουν απο αγχώδεις διαταραχές.

Ποια είναι τα συμπτώματα

Μια κρίση πανικού, λοιπόν, έρχεται απροειδοποίητα, συχνότατα χωρίς κάποια φανερή αφορμή ή αιτία, αλλά είναι πολύ σφοδρή. Συνήθως κρατάει 5-10 λεπτά (από τις πρώτες ενδείξεις μέχρι την κορύφωση), αλλά κάποια συμπτώματα μπορεί να κρατήσουν περισσότερο. Τα συμπτώματα που έχει κανείς περιλαμβάνουν:

● Ταχυπαλμία.

● Πόνο στο στομάχι.

● Ζαλάδα, ναυτία.

● Δύσπνοια, αίσθηση πνιγμού.

● Τρέμουλο ή μούδιασμα στα χέρια.

● Εξάψεις ή ρίγη.

● Παραισθήσεις ή παραμορφωμένη αντίληψη.

● Τρόμος (η αίσθηση ότι κάτι τρομερό πρόκειται να συμβεί που δεν μπορεί να το αποφύγει).

● Φόβος ότι χάνει τον έλεγχο.

● Φόβος ότι πεθαίνει.


Μια απλή λύση

Ένας πολύ απλός και αποτελεσματικός τρόπος για να αποφύγουμε τα δυσάρεστα συμπτώματα του υπεραερισμού (hyperventilation) είναι να βάλουμε μια μικρή πλαστική ή χάρτινη σακούλα (μπορούμε να έχουμε μία στην τσάντα για «ώρα ανάγκης») μπροστά στο στόμα και τη μύτη μας και να αναπνεύσουμε αργά λίγη ώρα μέσα εκεί, ώστε να εισπνεύσουμε ξανά αρκετό διοξείδιο του άνθρακα και να επανέλθει η αναπνοή μας στον κανονικό της ρυθμό.

Όταν αναμασάμε αρνητικές σκέψεις κινδυνεύουμε περισσότερο από τις φοβίες και το άγχος

Πώς να σταματάτε μια κρίση

Εδώ σας προτείνουμε μια τεχνική χαλάρωσης που μπορείτε να εφαρμόζετε μόνοι σας στο σπίτι, ώστε να σταματάτε την κλιμάκωση της έντασης όταν αισθάνεστε ελαφρά αγχωμένοι.

● Καθίστε ή ξαπλώστε σε άνετη θέση και κλείστε τα μάτια σας. Αφήστε το σαγόνι σας να πέσει και τα βλέφαρά σας να βαρύνουν χωρίς να είναι σφιχτά κλεισμένα.

● Τώρα «σκανάρετε» νοητικά το σώμα σας. Πηγαίνετε πρώτα στα δάχτυλα των ποδιών και συνεχίστε αργά-αργά προς τα πάνω, στις γάμπες, στους γλουτούς, στον κορμό, στα χέρια, στα δάχτυλα, στο λαιμό και στο κεφάλι. Εστιάστε σε κάθε μέρος ξεχωριστά. Όπου αισθάνεστε σφίξιμο, φανταστείτε το να λύνεται σιγά-σιγά και να φεύγει.

● Σφίξτε τους μυς σε μια περιοχή του σώματός σας. Κρατήστε την ένταση μετρώντας αργά ως το 5 και μετά χαλαρώστε και προχωρήστε στην επόμενη περιοχή. Κάντε το με τους μυς του προσώπου, των ώμων, των χεριών, των ποδιών και των γλουτών.

● Αφήστε τις σκέψεις να «ρέουν» μέσα από το μυαλό σας χωρίς να εστιάζετε σε καμία από αυτές. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν την αυθυποβολή πολύ βοηθητική. Πείτε στον εαυτό σας -μιλώντας από μέσα σας αργά και σταθερά στο πρώτο πρόσωπο, δηλαδή «Είμαι χαλαρός και ήρεμος»- ότι είστε χαλαροί και ήρεμοι, ότι τα χέρια σας είναι βαριά και ζεστά (ή δροσερά, αν ζεσταίνεστε), ότι η καρδιά σας χτυπάει ήρεμα και ρυθμικά και ότι νιώθετε απόλυτη γαλήνη.

● Αναπνεύστε αργά, ρυθμικά και βαθιά κατά τη διάρκεια της άσκησης αυτής. Όταν έχετε χαλαρώσει, φανταστείτε ότι είστε σε ένα πολύ όμορφο και γαλήνιο μέρος. Μετά από 5-10 λεπτά επαναφέρετε τον εαυτό σας σταδιακά από την κατάσταση χαλάρωσης.

Αν δυσκολεύεστε να το κάνετε μόνοι σας, ζητήστε την πρώτη φορά από κάποιον άνθρωπο, με τον οποίο αισθάνεστε άνετα, να σας καθοδηγήσει στη χαλάρωση διαβάζοντάς σας αργά τα βήματα. Δοκιμάστε να την κάνετε μερικές φορές την εβδομάδα σε μια ήσυχη στιγμή της μέρας σας. Για να μεγιστοποιήσετε το όφελος από την τεχνική αυτή, αποφεύγετε τον καφέ ή άλλα διεγερτικά, φροντίστε να κοιμάστε αρκετά και εντάξτε στο εβδομαδιαίο σας πρόγραμμα λίγη σωματική άσκηση που σας ευχαριστεί.

Πηγή: www.vita.gr - ΤΕΥΧΟΣ - Απρίλιος 2008

Δευτέρα 30 Νοεμβρίου 2009

Η ψυχοθεραπεία είναι 32 φορές πιο αποτελεσματική στην ευτυχία απο ότι τα χρήματα

Η ψυχοθεραπεία είναι 32 φορές πιο αποτελεσματική στην ευτυχία απο ότι τα χρήματα Η ερευνα των University of Warwick and the University of Manchester έδειξε ότι η αύξηση της ευτυχία από ένα κύκλο ψυχοθεραπείας με κόστος 800 λιρών είναι αντίστοιχη με μία αύξηση του μισθού πάνω απο 25.οοο λίρες. Συμπερασματικά αναφέρουν ότι η σημασία των χρημάτων είναι υπερτιμημένη στις σύγχρονες κοινωνίες σχετικά με την ευημερία και απο την άλλη η ψυχική υγεία δεν εκτιμάται πλήρως. Οι άνθρωποι δεν έχουν συνειδητοποιήσει την ισχυρή επίδραση της ψυχοθεραπείας στην ευτυχία όπως για παράδειγμα η συμβουλευτική μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ευημερία μας. πηγή:www.sciencedaily.com

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2009

Η δύναμη της θεραπευτικής σχέσης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου

Η αποτελεσματική ψυχοθεραπεία συνδέεται με αλλαγές στον εγκέφαλο σε κυτταρικό επίπεδο


Ο ψυχίατρος Jakob Koch of Christian-Albrechts University in Germany αναφέρει ότι στην ψυχοθεραπεία καταθλιπτικών ασθενών αυξάνεται η παραγωγή μιας πρωτεΐνης που δρα στηον εγκέφαλο οποία βοηθάει στην δημιουργία νευρικών οδών. Σύμφωνα με την Linda Graham υπάρχει νευροχημική βάση της αίσθησης της εμπιστοσύνης η οποία επιτρέπει στον ασθενή να πραγματοποιήσει την θεραπευτική αλλαγή. Ο Daniel Siegel υποστηρίζει ότι δια μέσω των ανθρώπινων σχέσεων υπάρχει ένα δυναμικό για την ανάπτυξη νέων εγκεφαλικών κυττάρων. Σημαντικές σχέσεις με άλλα άτομα, μπορεί να προκαλέσουν ψυχικά τραύματα, όπως επίσης να βοηθήσουν στην θεραπεία. Συμπερασματικά η δύναμη της θεραπευτικής σχέσης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου δεν πρέπει να υποτιμάται.

Πηγή: http://psychcentral.com

Τι είναι οι διατροφικές διαταραχές;

Τι είναι οι διατροφικές διαταραχές;

Τα άτομα που πάσχουν από κάποια διατροφική διαταραχή παρουσιάζουν ακραίες διαταραχές στη διατροφική τους συμπεριφορά και στις σχετικές με τη διατροφή σκέψεις και συναισθήματα.
Οι διατροφικές διαταραχές χαρακτηρίζονται από την υπερβολική ανάγκη που αισθάνεται το άτομο να είναι αδύνατο και από ένα νοσηρό φόβο ότι θα παχύνει και θα χάσει τον έλεγχο πάνω στη διατροφή του. Οι διατροφικές διαταραχές παρουσιάζονται κυρίως στις γυναίκες, αλλά μπορεί να παρουσιασθούν και στους άνδρες. Οι διαταραχές αυτές αρχίζουν συνήθως κατά την εφηβεία,
αλλά μπορούν να αρχίσουν και κατά την πρώιμη ενήλικη ζωή.
Οι διατροφικές διαταραχές μπορούν να υπερνικηθούν και είναι σημαντικό για το άτομο να αναζητήσει συμβουλή και θεραπευτική αγωγή όσο το δυνατό συντομότερα, διότι οι διατροφικές διαταραχές μπορούν να έχουν σοβαρές σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις.

Ποιά είναι τα κύρια είδη διατροφικών διαταραχών;

Οι δύο πιο σοβαρές μορφές διατροφικής διαταραχής είναι η ψυχογενής ανορεξία και η ψυχογενής βουλιμία.

Ψυχογενής Ανορεξία

Η ψυχογενής ανορεξία χαρακτηρίζεται από ένα έντονο φόβο ότι το άτομο θα γίνει παχύσαρκο και το άτομο επιδιώκει ασταμάτητα να είναι αδύνατο. Στα συμπτώματα της διαταραχής αυτής περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:

• Απώλεια του 15% τουλάχιστον του σωματικού του βάρους που οφείλεται στην άρνηση να φάει αρκετά παρ’όλο που μπορεί να αισθάνεται υπερβολική πείνα.

• Έντονος φόβος ότι το άτομο θα γίνει ‘παχύ’ και θα χάσει τον έλεγχό του.

• Διαταραχή στην αντίληψη της σωματικής εικόνας του ατόμου, δηλαδή το άτομο μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του παχύ και να υπερεκτιμά τις σωματικές του διαστάσεις όσο περισσότερο αδυνατίζει.

• Μία τάση να ασκείται με έμμονο τρόπο.

• Μία έμμονη ενασχόληση με το να ξεχωρίζει τα φαγητά σε ‘καλά’ ή ‘κακά’ και με την ετοιμασία του φαγητού.

• Αμηνόρροια.

Συχνά η ψυχογενής ανορεξία αρχίζει με μία απώλεια βάρους που ήταν αποτέλεσμα είτε κάποιας δίαιτας είτε κάποιας ασθένειας. Τα θετικά σχόλια των γύρω του φαίνεται να ενθαρρύνουν το άτομο στο να πιστέψει ότι αν είναι καλό να είναι κανείς αδύνατος, το να είναι ακόμα πιο αδύνατος θα είναι
ακόμα καλύτερο.
Η ασιτία και ο ακανόνιστος τρόπος λήψης τροφής μπορούν μετά να μεταβληθούν σε ψυχογενή ανορεξία. Ένα σημαντικό ποσοστό ατόμων με ψυχογενή ανορεξία θα παρουσιάσουν επίσης και ψυχογενή βουλιμία.

Ψυχογενής Βουλιμία

Η ψυχογενής βουλιμία χαρακτηρίζεται από υπερφαγία και πρόκληση εμετού. Στα συμπτώματά της περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:

• Επεισόδια υπερφαγίας όπου το άτομο καταναλώνει μεγάλες ποσότητες τροφών πλούσιες σε θερμίδες, κατά τα οποία το άτομο αισθάνεται ότι χάνει τον έλεγχο του εαυτού του και αισθάνεται αηδία για τον εαυτό του.

• Το άτομο προσπαθεί να προκαλέσει εμετό για να αντισταθμίσει την υπερφαγία και για να αποφύγει
να κερδίσει βάρος και/ή χρησιμοποιεί καθαρτικά και διουρητικά.

• Ένας συνδυασμός περιορισμένης λήψης τροφής και μανιώδους άσκησης που έχουν σαν αποτέλεσμα η ζωή του ατόμου να κυριαρχείται από την προσπάθεια ελέγχου του βάρους του.

Ένα άτομο που πάσχει από ψυχογενή βουλιμία έχει συνήθως ένα σχετικά φυσιολογικό βάρος και έτσι είναι πιο δύσκολο να αναγνωρισθεί απ’ότι ένα άτομο με ψυχογενή ανορεξία.
Η ψυχογενής βουλιμία συχνά αρχίζει με τη δίαιτα και την άκαμπτη προσπάθεια μείωσης του βάρους με στόχο το άτομο να γίνει αδύνατο.Η ανεπαρκής λήψη τροφής προκαλεί σωματική κούραση και ισχυρές παρορμήσεις υπερφαγίας.

Με το να κάνει εμετό το άτομο μετά την υπερφαγία μπορεί να αισθανθεί μία προσωρινή ανακούφιση, αλλά σύντομα τα αισθήματά του μετατρέπονται σε αισθήματα κατάθλιψης και ενοχής.

Μερικά άτομα χρησιμοποιούν καθαρτικά χωρίς προφανώς να γνωρίζουν ότι τα καθαρτικά δε μειώνουν τις θερμίδες ή το περιεχόμενο λίπος, παρά μόνο αφυδατώνουν το σώμα και προκαλούν απώλεια των ζωτικών ιχνοστοιχείων.

Τα άτομα που πάσχουν από ψυχογενή βουλιμία μπορεί να παρουσιάσουν χημικές ανισορροπίες στο σώμα τους οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν λήθαργο, κατάθλιψη και συγκεχυμένη σκέψη.
Το άτομο μπορεί να κάνει σοβαρές προσπάθειες να σταματήσει αυτή τη συμπεριφορά, όμως ο φαύλος κύκλος της υπερφαγίας/εμετού/ άσκησης και τα συναισθήματα που τον συνοδεύουν γίνονται έμμονα και ανεξέλεγκτα.

Διατροφική διαταραχή υπερφαγίας

Αυτή η διαταραχή έχει αναγνωρισθεί μόνο πρόσφατα. Τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή έχουν επεισόδια υπερφαγίας κατά τα οποία καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες φαγητού σε μικρό χρονικό διάστημα, και αισθάνονται εκτός ελέγχου κατά τη διάρκεια των επεισοδίων αυτών.
Εν τούτοις, δεν προσπαθούν να κάνουν εμετό μετά το επεισόδιο υπερφαγίας. Η υπερφαγία αυτή μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία τους, όπως παχυσαρκία, διαβήτη, υπέρταση και
καρδιοαγγειακές παθήσεις.

Συνυπάρχοντα προβλήματα ψυχικής υγείας

Οι διατροφικές διαταραχές συχνά συνυπάρχουν με τις αγχώδεις διαταραχές όπως η διαταραχή πανικού και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, καθώς και με τη χρήση ουσιών εξάρτησης. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την αγχώδη διαταραχή μπορείτε να διαβάσετε το

ενημερωτικό φυλλάδιο ‘Τι είναι η αγχώδης διαταραχή;’

Σωματικές επιπτώσεις της ψυχογενούς ανορεξίας και βουλιμίας.

Οι σωματικές επιπτώσεις της ψυχογενούς ανορεξίας και βουλιμίας μπορεί να είναι πολύ σοβαρές, αλλά γενικά είναι αναστρέψιμες εάν η πάθηση αντιμετωπισθεί εγκαίρως. Χωρίς θεραπευτική αγωγή, η σοβαρής μορφής ψυχογενής ανορεξία και βουλιμία μπορεί να είναι δυνητικά θανατηφόρες.

Και οι δύο παθήσεις, όταν είναι σοβαρής μορφής, μπορούν να προκαλέσουν:

• Βλάβη στα νεφρά.

• Ουρολοιμώξεις και βλάβη στο κόλον.

• Αφυδάτωση, δυσκοιλιότητα και διάρροια.

• Μυϊκούς σπασμούς ή κράμπες, κρίσεις.

• Χρόνια δυσπεψία

• Αμηνόρροια ή ακατάστατες περιόδους.

• Καταπόνηση στα περισσότερα όργανα του σώματος.

Πολλές από τις επιπτώσεις της ψυχογενούς ανορεξίας

οφείλονται στην υποσίτιση, και μπορεί να περιλαμβάνουν:

• ·Αμηνόρροια.

• Υπερβολική ευαισθησία στο κρύο.

• Εμφάνιση τριχοφυίας με τρίχες σα χνούδι σε ολόκληρο το

σώμα.

• Αδυναμία συγκέντρωσης και λογικής σκέψης.

Η σοβαρής μορφής ψυχογενής βουλιμία μπορεί να

προκαλέσει:

• Διάβρωση της αδαμαντίνης των δοντιών από τους συχνούς

εμετούς.

• Διόγκωση των σιελογόνων αδένων.

• Χρόνιο ερεθισμό του λαιμού και του οισοφάγου.

• Προβλήματα στο στομάχι και στα έντερα.

Στις ψυχολογικές και συναισθηματικές επιπτώσεις

περιλαμβάνονται:

• Δυσκολία με τις δραστηριότητες που έχουν σχέση με

το φαγητό και συμπεριφορές εξαπάτησης σχετικά με το

φαγητό.

• Μοναξιά λόγω της αυτοεπιβληθείσας απομόνωσης και

απροθυμία δημιουργίας διαπροσωπικών σχέσεων.

• Φόβος αποδοκιμασίας από τους άλλους ανθρώπους αν

μάθουν για την πάθησή τους.

• Απότομες αλλαγές της διάθεσης, αλλαγές της

προσωπικότητας, συναισθηματικά ξεσπάσματα και

κατάθλιψη.

Είναι, επομένως, πολύ σημαντικό να αναγνωρίσει κανείς τα πρώτα προειδοποιητικά σημάδια της ψυχογενούς ανορεξίας και βουλιμίας και να λάβει θεραπευτική αγωγή όσο το δυνατό συντομότερο.

Τι προκαλεί τις διατροφικές διαταραχές;

Δεν είμαστε σίγουροι για το ποιές είναι οι αιτίες της ψυχογενούς ανορεξίας και βουλιμίας. Παίζει ρόλο ένα σύνολο βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Ο πιο ισχυρός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση μίας διατροφικής διαταραχής φαίνεται να είναι η δίαιτα.

Κληρονομικοί παράγοντες

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι οι γυναίκες που η μητέρα τους ή η αδελφή τους πάσχουν από ψυχογενή ανορεξία έχουν πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν αυτή τη διαταραχή
και οι ίδιες, παρά οι γυναίκες που δεν έχουν κάποιο μέλος της οικογένειάς τους που να πάσχει από αυτή τη διαταραχή.

Βιοχημικοί παράγοντες

Χημικές ή ορμονικές διαταραχές, ιδιαίτερα εκείνες που σχετίζονται με την έναρξη της εφηβείας, μπορεί να εμπλέκονται στην εμφάνιση μίας διατροφικής διαταραχής.

Προσωπικοί παράγοντες

Ένα φάσμα ατομικών παραγόντων φαίνονται να σχετίζονται με τις διατροφικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένων των παρακάτω:

• Αλλαγές στις περιστάσεις της ζωής, όπως η έναρξη της εφηβείας, η κατάρρευση κάποιων σχέσεων, ο τοκετός ή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου

• Η τελειοθηρία και η πεποίθηση ότι η αγάπη της οικογένειας και των φίλων εξαρτάται από τα επιτεύγματα του ατόμου.

• Φόβος σχετικά με τις ευθύνες της ενηλικίωσης.

• Ανεπαρκής επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας ή απροθυμία από την πλευρά των γονέων να επιτρέψουν στα παιδιά τους να είναι ανεξάρτητα καθώς αυτά ωριμάζουν.

Κοινωνικές επιρροές

Οι διατροφικές διαταραχές ολοένα και αυξάνονται στις δυτικές κοινωνίες, και πιστεύεται ότι αυτό συνδέεται με την εμμονή μας σχετικά με την εικόνα του σώματος. Είναι ιδιαίτερα ανησυχητική η αύξηση του αριθμού των ιστοσελίδων που ενθαρρύνουν επικίνδυνους τρόπους δίαιτας
για κορίτσια και νεαρές γυναίκες.

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μας παρουσιάζουν το αδύνατο σώμα ως το ιδανικό, και ασχολούνται υπερβολικά με την εξωτερική εμφάνιση των ανθρώπων. Υπάρχει γενικά η τάση αρνητικής τυποποίησης των ατόμων που είναι παχιά ή υπέρβαρα.

Τι είδους θεραπευτική αγωγή υπάρχει;

Οι διατροφικές διαταραχές μπορούν να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά.Αν οι διατροφικές διαταραχές αντιμετωπισθούν από νωρίς, αυτό θα βελτιώσει την έκβαση της ανάρρωσης. Η ανάρρωση μπορεί να πάρει μήνες ή χρόνια, αλλά η πλειοψηφία των ατόμων αναρρώνουν. Αλλαγές στη διατροφική συμπεριφορά μπορούν να προκληθούν από διάφορες ασθένειες, για το λόγο αυτό το
πρώτο βήμα θα πρέπει να είναι μία λεπτομερής εξέταση από κάποιο γιατρό.
Όταν γίνει η διάγνωση της διατροφικής διαταραχής, μπορεί να χρειασθεί η συμμετοχή διαφόρων ιατρικών ειδικοτήτων και επαγγελματιών υγείας, καθ’ότι οι διαταραχές αυτές επηρεάζουν τα άτομα τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Οι ειδικότητες αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν ψυχίατρους,
ψυχολόγους, παθολόγους, διαιτολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, εργασιοθεραπευτές και νοσοκόμους.

Η θεραπευτική αγωγή μπορεί να περιλαμβάνει:

• Διατροφική επιμόρφωση ώστε το άτομο να επανεκπαιδευθεί στο να αποκτήσει υγιείς διατροφικές
συνήθειες.

• Ψυχολογικές θεραπείες που μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να αλλάξει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές που σχετίζονται με το διαταραγμένο τρόπο διατροφής.

• Μπορεί να γίνει χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων για τη μείωση των αισθημάτων της κατάθλιψης και του άγχους.

• Οι διαπροσωπικές θεραπείες βοηθούν τα άτομα να κατανοήσουν την επίδραση των διαπροσωπικών σχέσεων στα συναισθήματά τους και στη διατροφική τους συμπεριφορά.

• Η προτιμητέα μορφή θεραπευτικής αγωγής για τα άτομα που πάσχουν από ψυχογενή ανορεξία είναι η εξωνοσοκομειακή αγωγή και η συμμετοχή σε ειδικά προγράμματα.

Μπορεί να χρειασθεί νοσηλεία για τα άτομα που πάσχουν από σοβαρό υποσιτισμό λόγω της έλλειψης τροφής. Η οικογένεια και οι φίλοι των ατόμων που πάσχουν από κάποια διατροφική διαταραχή συχνά μπορεί να αισθάνονται σύγχυση και ψυχική ένταση. Η υποστήριξη και η επιμόρφωση, καθώς και η
καλύτερη κατανόηση των θεμάτων αυτών από το κοινωνικό σύνολο, αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της θεραπευτικής αγωγής.

Πού μπορείτε να απευθυνθείτε για βοήθεια:

• Στον οικογενειακό σας γιατρό.

• Στο τοπικό σας κέντρο υγείας.

• Στο τοπικό σας κέντρο ψυχικής υγείας.

Για πληροφορίες σχετικά με τις διαθέσιμες υπηρεσίες, μπορείτε να ψάξετε στον τοπικό σας τηλεφωνικό κατάλογο τα τηλέφωνα των Υπηρεσιών Κοινωνικής Βοήθειας και Πρόνοιας καθώς και τα τηλέφωνα άμεσης βοήθειας επί 24-ώρου βάσεως.

http://www.mmha.org.au/

www.beyondblue.org.au

www.betterhealth.vic.gov.au

www.adavic.org.au

www.crufad.com

www.ranzcp.org

www.sane.org

For more translated information, try the

following links:

http://www.mmha.org.au/

http://www.mhcs.health.nsw.gov.au/mhcs/

topics.html

http://www.healthtranslations.vic.gov.au/

http://www.healthysa.sa.gov.au/default.asp

Σχετικά με αυτό το

ενημερωτικό φυλλάδιο.

Το ενημερωτικό αυτό φυλλάδιο είναι τμήμα μιάς

σειράς ενημερωτικών φυλλαδίων πάνω στα θέματα

ψυχικής υγείας, που χρηματοδοτούνται από την

Κυβέρνηση της Αυστραλίας κάτω από το Εθνικό

Πρόγραμμα Ψυχικής Υγείας.

Άλλα ενημερωτικά φυλλάδια στη σειρά αυτή είναι τα

παρακάτω:

• Τι είναι οι ψυχικές παθήσεις;•

• Tι είναι η αγχώδης διαταραχή;

• Τι είναι η διπολική διαταραχή;

• Τι είναι η καταθλιπτική διαταραχή;

• Τι είναι οι διαταραχές της προσωπικότητας;

• Τι είναι η σχιζοφρένεια;

Μπορείτε να προμηθευτείτε δωρεάν αντίτυπα όλων

των παραπάνω ενημερωτικών φυλλαδίων από:

CANBERRA ACT 2601

Tηλ: 1800 066 247Φα

ξ: 1800 634 400

Ιστοσελίδα: Ιστοσελίδα: www.health.gov.au/

mentalhealth

For copies in other languages contact:

Multicultural Mental Health Australia

Tel: (02) 9840 3333

http://www.mmha.org.au

Μουσική και Ψυχολογία

Μουσική και Ψυχολογία


ΛIaNNa ΠOΛYXPONIaΔOY - ΠPINOY

Ψυχολόγος - Mουσικοθεραπεύτρια

«Η ΨΥΧΡΗ ατμόσφαιρα ενός ψυχιατρείου: λευκοί τοίχοι, ψυχρός φωτισμός, κρύα πλακάκια στο πάτωμα. Λευκές ψυχές, άτονες επιθυμίες, άχρωμοι ορίζοντες... Την ιδέα την υποδέχονται με κάποια σκληρά γέλια ειρωνείας. Ζωγραφική και μουσική στο ψυχιατρείο! Αν είναι δυνατόν! Ωστόσο το εργαστήρι λειτουργεί. Σε κάποια ψυχρή, άχρωμη αίθουσα. Μερικές χρωματιστές μπογιές ριγμένες σε ένα τραπέζι παραξενεύουν ευχάριστα.



«Τρικυμισμένη θάλασσα» του Κλοντ Μονέ, 1881. Οτάβα, Εθνική Πινακοθήκη του Καναδά.

Eνας, δύο στην αρχή «τρόφιμοι» τολμούν να διαβούν την πόρτα του. Oχι όμως και να αγγίξουν χρώματα και κραγιόνια. Ωστόσο, οι ήχοι και οι μελωδίες που μεταδίδονται από το μαγνητόφωνο αρχίζουν να ζεσταίνουν την ατμόσφαιρα και να απελευθερώνουν κάποιες φυλακισμένες συγκινήσεις, καταχωνιασμένες στα έγκατα του υποσυνείδητου. Οι δύο γίνονται τρεις, οι τρεις τέσσερις. Κάποιος τολμά να αγγίξει τα μολύβια. Την ημέρα εκείνη, οι ήχοι που ξεχειλίζουν από το εργαστήρι, βίαιοι, παθιασμένοι, τρικυμισμένοι θα 'λεγες, σε συγκρουόμενες εντάσεις, ξεσηκώνουν φουρτούνες στις ταραγμένες αλλά ναρκωμένες ψυχές. Μουσικό θέμα : η Θάλασσα του Ντεμπισί.



Τους προτείνουμε για άλλη μια φορά να εκφράσουν τις συγκινήσεις της στιγμής, ζωγραφίζοντας σε μια μεγάλη ομαδική επιφάνεια. Σκληρά γέλια αυτοάμυνας - αντίδραση προς την ένταση που νιώθουν να φουσκώνει μέσα τους. Oμως, ο ένας μετά τον άλλο, σχεδόν ταυτόχρονα, αρπάζουν το κάρβουνο και ορμούν... aγριες κινήσεις, σκληρές γραμμές, μαύρες αστραπές χαράζουν την ατσαλάκωτη κόλλα. Οδυνηρά αποτυπώματα στην πάλλευκη επιφάνεια. Eνα εσωτερικό ξέσπασμα με ταχύτητα έκρηξης που σίγουρα με λόγια δεν θα μπορούσε να εκφραστεί.



Στην επόμενη συνάντηση τα πνεύματα είναι πιο γαληνεμένα. Και η μουσική ατμόσφαιρα ντυμένη με τις βουκολικές αποχρώσεις της Ποιμενικής Συμφωνίας του Μπετόβεν. Κάποια ζεστά συναισθήματα αρχίζουν να αναβλύζουν, ντροπαλές ελπίδες αχνά να διαγράφονται. Οι πλατιές ηχητικές επιφάνειες παρασύρουν το χέρι και την ψυχή σε μεγάλες χρωματικές επιφάνειες, τρυφερά χρωματισμένες με παστέλ αποχρώσεις. Οι βίαιες γραμμές της προηγούμενης συνάντησης δεν χάθηκαν ολότελα. Καταλάγιασαν σε σκούρους κυματισμούς που υποχωρούν ρυθμικά στο θαύμα της χρωματικής μελωδικότητας του ανατέλλοντος ηλίου. Οι λευκοί ορίζοντες αρχίζουν να ροδίζουν...»1.



Εξώφυλλο του περιοδικού «Μουσικοθεραπεία και Δημιουργική Eκφραση» που εκδίδεται υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εταιρείας Μουσικοθεραπείας και Δημιουργικής Eκφρασης.

Ηχητική ταυτότητα



Η έννοια της μουσικής είναι τόσο παλιά όσο και η δημιουργία του κόσμου, αφού ο ρυθμός, από τα βασικότερα στοιχεία της, γεννήθηκε με την πρώτη πνοή ζωής. Το σύμπαν κινείται πάνω σε μια ατέλειωτη ποικιλία ρυθμών: αστρικοί ρυθμοί, εποχιακοί ρυθμοί, ημερονύκτιο... Και ο ανθρώπινος οργανισμός, μέρος του σύμπαντος, λειτουργεί επίσης πάνω σε μια πολύ μεγάλη ποικιλία ρυθμών: βιολογικοί ρυθμοί, οργανικοί ρυθμοί, κυτταρικοί ρυθμοί...



Η επαφή μας με τον ρυθμό είναι εμπειρία προγενετική. Ο ρυθμός φαίνεται πως είναι η πρώτη εμπειρία των αισθήσεων του εμβρύου μέσα στον μικρόκοσμο της μήτρας. Μέσα από τους αρτηριακούς παλμούς του μητρικού κυκλοφοριακού συστήματος το έμβρυο αισθάνεται τους ρυθμούς που προέρχονται από το εσωτερικό του σώματος της μητέρας, όπως τον ρυθμό της καρδιάς, της αναπνοής, κ.λπ. Η ολοκληρωτική αυτή σύνδεση αποτελεί ένα είδος πρωταρχικής αρμονίας, ευάλωτης σε κάθε συγκινησιακή ή οργανική διαταραχή της μητέρας, που κινδυνεύει να κλονισθεί ιδιαίτερα κατά την εμπειρία του τοκετού. Αλλά και μετά τη γέννηση, οι περισσότερες μητέρες, συνήθως χωρίς να το συνειδητοποιούν, κρατούν τα μωρά τους στο αριστερό μέρος του κορμιού. Eτσι τα βρέφη ακούν τους κτύπους της καρδιάς και οι φόβοι τους γίνονται πιο ανεκτοί.



Oι ηχητικές εντυπώσεις της ενδομήτριας ζωής αποτελούν ένα γενετικό ηχητικό μωσαϊκό που σε συνδυασμό με τις κληρονομικές ηχητικές εμπειρίες της οικογένειας και της φυλής του κάθε ατόμου καθώς και τις καθαρά προσωπικές ηχητικές εμπειρίες της πορείας του στη ζωή, καθορίζουν την ηχητική του ταυτότητα, βασική έννοια της μουσικοθεραπείας.



Αλλά και μετά τη γέννηση, οι πρώτες ηχητικές εμπειρίες του νεογέννητου με βασικό σηματοδότη συνήθως τη φωνή της μητέρας, φθάνουν στο παιδί σαν προγλωσσικά σήματα επικοινωνίας. Αυτή η συνεχής επαφή με τις οικείες φωνές του περιβάλλοντος δημιουργεί στο βρέφος την πρώτη προστατευτική εμπειρία παρουσίας, ανθρώπινης ζεστασιάς και ασφάλειας, επιτρέποντάς του να αναπτύξει ένα συναισθηματικό και αισθητικό ενδιαφέρον για τον εξωτερικό κόσμο που με αυτόν τον τρόπο του φαίνεται λιγότερο επικίνδυνος. Σ' αυτήν την τόσο κρίσιμη περίοδο, το κωφό παιδί αποκτά τα χαρακτηριστικά του κωφάλαλου γιατί δεν ακούει ούτε την ηχώ της φωνής του ούτε τις απαντήσεις στα μηνύματα που στέλνει.



Η πολυπλοκότητα του ψυχισμού



Η μουσική αγγίζει τον άνθρωπο σε ένα προλεκτικό αρχαϊκό επίπεδο της προσωπικότητας, ξεπερνώντας τις αντιστάσεις της διανόησης και της λογικής σκέψης. Η κατάλληλη για τον κάθε άνθρωπο μουσική, οδηγεί στο πρώτο στάδιο της χαλάρωσης - στη μυϊκή υποτονία. Η χαλάρωση που επιτυγχάνεται με αυτόν τον τρόπο προκαλεί συναίσθημα ευφορίας, που ευνοεί μια καινούργια διαθεσιμότητα και μεγαλύτερη δεκτικότητα σε εξωτερικούς ερεθισμούς. Σ' αυτό ακριβώς το στάδιο η μουσική παύει να είναι απλώς ένα στοιχείο χαλάρωσης και παίζει ρόλο θεραπευτικό. Κοινό στοιχείο πάντως όλων των ερευνών είναι η διαπίστωση ότι οι οργανικές αντιδράσεις του ανθρώπου στο μουσικό ερέθισμα εξαρτώνται άμεσα από τη συγκινησιακή επίδραση που ασκεί η μουσική σ' αυτόν.



Γιατί όμως ορισμένοι ήχοι μας αγγίζουν περισσότερο από κάποιους άλλους; Ποιοι είναι οι παράγοντες που καθορίζουν ώστε η ίδια μουσική σύνθεση να προκαλεί σε άλλους μεγάλη ευχαρίστηση και σε άλλους θλίψη;



Στον θεραπευτικό τομέα η αναζήτηση των κατάλληλων για κάθε άτομο ηχητικών - μουσικών ερεθισμάτων αποτελεί εξαιρετικά υπεύθυνη επιστημονική διαδικασία. Για το ίδιο μουσικό κομμάτι στην ίδια ερμηνεία, οι προσωπικοί τρόποι αντίδρασης μπορεί να είναι πολλοί και ποικίλοι, όχι μόνο ανάλογα προς τη μόρφωση του ακροατή αλλά και προς τη βαθύτερη προσωπικότητά του. Οι συγκινησιακές απαντήσεις στην ακρόαση ενός μουσικού κομματιού είναι η συνισταμένη διαφόρων παραγόντων, από τους οποίους οι πιο σημαντικοί είναι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, η ιδιοσυγκρασία η μόρφωση, το κοινωνικο-πολιτιστικό και κληρονομικό περιβάλλον, το ίδιο το μουσικό έργο καθώς και η ψυχική διάθεση του ατόμου κατά τη συγκεκριμένη στιγμή της ακρόασης. Λόγου χάριν, η απελπισία μιας τυραννισμένης ψυχής καθρεπτίζεται ενδεχομένως καλύτερα σε ένα έργο με μεγάλες ρυθμικές διακυμάνσεις παρά σε ένα ήρεμο μουσικό κομμάτι με πολύ απαλό ρυθμό.



Πρόγραμμα του 17ου Διεθνούς Συνεδρίου Ψυχοπαθολογίας της Eκφρασης και Θεραπείας μέσω της Τέχνης με τίτλο «Σώμα και Ψυχή», που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 2003.

Είναι ακόμη ενδιαφέρον να αναφέρουμε ότι η επίδραση της μουσικής στην ψυχολογία του ανθρώπου είναι πιο άμεση και έντονη όταν πρόκειται για άτομα με αδύνατη μουσική μόρφωση. Αντίθετα, άτομα με πλατιά μουσική καλλιέργεια ή επαγγελματίες μουσικοί έχουν κριτική προδιάθεση σε κάθε νέα ακρόαση που τροφοδοτεί αντιστάσεις στη συγκινησιακή επίδραση της μουσικής. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει πως οι μουσικοί δεν είναι δεκτικοί στα οφέλη της μουσικοθεραπείας. Με βάση όλα αυτά τα δεδομένα, γίνεται η επιλογή των μουσικών κομματιών που χρησιμοποιούνται στη μουσικοθεραπεία ανάλογα με την προσωπικότητα κάθε ατόμου και τη συγκεκριμένη στιγμή. Πρέπει βέβαια να τονίσουμε ότι, στο πλαίσιο της μουσικοθεραπείας, ο όρος μουσική δεν περιορίζεται σε ένα είδος ή σε μία εποχή, αλλά καλύπτει ευρύτατο πεδίο, στο οποίο περιλαμβάνονται από τη σιωπή και τα μεμονωμένα μουσικά στοιχεία ως τις πιο περίπλοκες μουσικές συνθέσεις που εκφράζουν όλους τους πολιτισμούς και όλες τις εποχές. Η μουσική σύνθεση επιτρέπει συχνά τη συνήχηση-συνύπαρξη διαφορετικών ήχων, αντιφατικών συναισθημάτων, αλληλοσυγκρουόμενων συγκινήσεων και υπό αυτήν την έννοια ανταποκρίνεται στην πολυπλοκότητα του ανθρώπινου ψυχισμού. Γι' αυτό μπορεί να εκφράσει ψυχικές καταστάσεις που με λόγια δεν μπορούν να εκφραστούν εύκολα.



Διερεύνηση της «εσωτερικής» ζωής



Oλα αυτά τα σημεία στα οποία αναφερθήκαμε έως τώρα, μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε ότι η μουσική αποτελεί ένα πολύ ευαίσθητο και αποτελεσματικό μέσον για την προσέγγιση του ανθρώπινου ψυχισμού. Κατά συνέπεια, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για όλους όσοι ασχολούνται με τη διερεύνηση, την εκπαίδευση και τη θεραπεία της συγκινησιακής και συναισθηματικής ζωής του ανθρώπου, αφού συμβάλλει τόσο στον τομέα της ανάλυσης όσο και στον τομέα της ανασυγκρότησης του ψυχισμού, που είναι οι δύο βασικές διαδικασίες πάνω στις οποίες πορεύεται κάθε προσπάθεια αυτογνωσίας, εκπαίδευσης ή θεραπείας.



Αφ' ενός, η μουσική μπορεί να παίξει τον ρόλο πολύ αποτελεσματικού διεγερτικού για τη διερεύνηση της πολύπλοκης ατομικής κλίμακας των συγκινησιακών και συναισθηματικών αντιδράσεων του ατόμου, των συνειδητών και υποσυνείδητων προβληματισμών του. Διευκολύνει την προσέγγιση στο υποσυνείδητο και την ενεργοποίηση μπλοκαρισμένων ψυχοπαθολογικών καταστάσεων, που βρίσκουν διέξοδο μέσα από φαινόμενα κάθαρσης. Αφ' ετέρου, παίζει τον ρόλο ενός πολύ αποτελεσματικού διεγερτικού για την αφύπνιση και ενεργοποίηση των δημιουργικών δυνάμεων που υπάρχουν σε κάθε άνθρωπο και που μπορούν να ευνοήσουν προσπάθειες αναδιοργάνωσης: να ξυπνήσει το δημιουργικό δυναμικό, να δονηθεί η θετική ενέργεια, τα εποικοδομητικά στοιχεία της προσωπικότητας, τα συναισθήματα, η φαντασία, η δημιουργική εξυπνάδα του ανθρώπου. Προς το σκοπό αυτό ακολουθείται μία μέθοδος ερεθισμού, παρόρμησης, ευαισθητοποίησης.



Αφύπνιση του δημιουργικού δυναμικού



Oμως, εκτός από τον χώρο της «εσωτερικής» ζωής, η μουσικοθεραπεία παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ως εργαλείο έρευνας της κοινωνικής ζωής των σχέσεων του ατόμου με το σύνολο. Σ' αυτό το πεδίο ερευνώνται οι πολύπλοκοι και λεπτεπίλεπτοι μηχανισμοί επικοινωνιών και διαπροσωπικών σχέσεων, με τη χρήση τεχνικών που καλλιεργούν την ποιότητα της επαφής, του διαλόγου, της εναλλαγής στον τομέα της κοινωνικής ζωής.



Για το ίδιο μουσικό κομμάτι, στην ίδια ερμηνεία, οι προσωπικοί τρόποι αντίδρασης μπορεί να είναι πολλοί και ποικίλοι, όχι μόνον ανάλογα προς τη μόρφωση του ακροατή, αλλά και προς τη βαθύτερη προσωπικότητά του (φωτ.: L. Bjelland).

Η μεθοδολογία της μουσικοθεραπείας αποτελείται από δύο βασικούς τύπους τεχνικών δίχως σαφείς διαχωριστικές γραμμές μεταξύ τους. Ο πρώτος αφορά τη διάγνωση και ο δεύτερος τη θεραπεία ή την εκπαίδευση. Στόχος της διαγνωστικής εργασίας είναι να ανακαλύψουμε την ηχητική ταυτότητα του ατόμου ή της ομάδας με την οποία θα εργαστούμε, δηλαδή το σύνολο των ήχων στους οποίους τα άτομα ή η ομάδα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα. Να ανακαλύψουμε ακόμη «το μεσάζον αντικείμενο» (κατά την έννοια του Γουίνικοτ) ένα ή περισσότερα (μουσικές συνθέσεις, όργανα η άλλα αντικείμενα κ.λπ.) που θα γεφυρώσουν την απόσταση και θα διευκολύνουν την επικοινωνία μεταξύ των ενδιαφερομένων. Στόχος της θεραπευτικής ή παιδαγωγικής διαδικασίας είναι να ανοίξουμε κανάλια επικοινωνίας με σκοπό, αρχικά, την εκτόνωση και σε επόμενη φάση την προσέγγιση του επιδιωκόμενου παιδαγωγικού, εκπαιδευτικού ή θεραπευτικού αποτελέσματος. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται βασικά μέσα από την αφύπνιση του δημιουργικού δυναμικού του ατόμου και την αναδιοργάνωση πάνω στις δικές του προσωπικές δυνάμεις, δυνατότητες και χαρίσματα.



Δεκτικές και ενεργητικές μέθοδοι



Η μεθοδολογία της μουσικοθεραπείας αφορά δύο βασικούς τύπους: τις «δεκτικές» μεθόδους που βασίζονται στη μουσική ακρόαση και τις ενεργητικές μεθόδους που βασίζονται στο μουσικό ή ηχητικό αυτοσχεδιασμό. Φυσικά, οι δύο αυτοί τύποι τεχνικών μπορεί θαυμάσια να συνδυάζονται μεταξύ τους ή και με άλλες μορφές έκφρασης, την κίνηση, το χορό, την εικαστική έκφραση, το θέατρο κ.λπ. aλλωστε, σκοπός κάθε θεραπείας δεν είναι να αποδείξει την αποτελεσματικότητα κάποιων μεθόδων ή θεωριών, αλλά να βοηθήσει ουσιαστικά το άτομο ή τα άτομα ως προς τον επιδιωκόμενο στόχο, χρησιμοποιώντας εκείνα τα μέσα ή τρόπους έκφρασης στα οποία το συγκεκριμένο άτομο είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο. Ως προς αυτό, κάθε θεραπευτής, παιδαγωγός, εμψυχωτής καλείται να αναπτύξει όλες του τις ικανότητες ευαισθησίας, εξυπνάδας, γνώσης, φαντασίας και κυρίως να εμπνευσθεί από το άτομο ή τα άτομα με τα οποία καλείται να εργασθεί. Εξάλλου, όλα τα πλάσματα είναι χαρισματικά, ανεξάρτητα από το εξωτερικό τους πρόβλημα, και μπορούμε να τα βοηθήσουμε αρκεί να πιστέψουμε σ' αυτά. Oσο για τους τομείς εφαρμογών της μουσικοθεραπείας δεν υπάρχει κανένας περιορισμός. Είτε πρόκειται για τομείς πρόληψης είτε για τομείς θεραπείας, παιδαγωγικής ή εκπαίδευσης. Εφαρμογές μπορεί να υπάρχουν σε εκπαιδευτικούς χώρους, σε φορείς υγείας, σε χώρους κοινωνικής πρόνοιας, σε κέντρα ευεξίας, σε χώρους επιχειρήσεων κ.λπ.



Θεσμικά όργανα



Η μουσικοθεραπεία αναπτύχθηκε ιδιαίτερα τα τελευταία 60 χρόνια. Σε θεσμικό επίπεδο υπάρχει η Παγκόσμια Οργάνωση Μουσικοθεραπείας καθώς και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Μουσικοθεραπείας. Και οι δύο πραγματοποιούν ανά τριετία ένα παγκόσμιο ή ευρωπαϊκό συνέδριο. Η μουσικοθεραπεία αποτελεί ακόμη τμήμα της Παγκόσμιας Οργάνωσης ISME που αναφέρεται σε όλους τους τομείς μουσικής έκφρασης, όπως και της Παγκόσμιας Οργάνωσης Ψυχοπαθολογίας της Eκφρασης SIPE που αναφέρεται σε όλες τις μορφές έκφρασης και πραγματοποίησε το XVII Παγκόσμιο Συνέδριό της τον Οκτώβριο του 2003 στη χώρα μας, με φορέα οργάνωσης την Ελληνική Εταιρία Μουσικοθεραπείας και Δημιουργικής Eκφρασης, υπό την αιγίδα των υπουργείων Υγείας και Πολιτισμού.



Θεσμικά όργανα μουσικοθεραπείας αποτελούν οι διάφορες επιτροπές έρευνας της Παγκόσμιας Οργάνωσης Μουσικοθεραπείας, καθώς και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Μουσικοθεραπείας με έναν εκπρόσωπο από κάθε χώρα και πολλές ομάδες εργασίας. Στόχος των ομάδων εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να διερευνηθούν οι συνθήκες σπουδών, έρευνας, εφαρμογών, επαγγελματικής δραστηριότητας κ.λπ. σε διάφορες χώρες της ευρωπαϊκής ηπείρου, ώστε να υπάρξει κοινός τόπος εκπαίδευσης και εργασίας λαμβάνοντας υπ' όψιν τις συνθήκες που ήδη ισχύουν σε κάθε χώρα.



Οι δύο μεγάλες τάσεις αφορούν: 1) τη σχολή που εκφράζει κυρίως τις αγγλοσαξονικές χώρες και απευθύνεται πρωτίστως σε έμπειρους μουσικούς, διευρύνοντας βασικά τον επαγγελματικό τους χώρο και 2) τη σχολή που εκφράζει τη Γαλλία και άλλες μεσογειακές χώρες και απαιτεί βασικές σπουδές στις ανθρωπιστικές επιστήμες ώστε να μπορέσει κάποιος να εξειδικευτεί στη μουσικοθεραπεία.



Oσον αφορά τις σπουδές η μουσικοθεραπεία διδάσκεται σε επίπεδο βασικών ή μεταπτυχιακών σπουδών σχεδόν σε όλες τις χώρες του κόσμου από ιδιωτικούς ή κρατικούς φορείς. Στην Ελλάδα υπάρχουν προγράμματα εκπαίδευσης, σύντομης ή μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας, όπως στο πλαίσιο του προγράμματος «Τέχνη Ψυχολογία Κοινωνία» - «Η Τέχνη στην Πρόληψη, Θεραπεία και Παιδαγωγική» υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εταιρίας Μουσικοθεραπείας & Δημιουργικής Eκφρασης (www.mtherapy.cjb.net).

Ελπίδες για θεραπεία του Συνδρόμου Ντάουν

Ελπίδες για θεραπεία του Συνδρόμου Ντάουν


Η αύξηση των επιπέδων μιας χημικής ουσίας-αγγελιαφόρου στον εγκέφαλο, του νευροδιαβιβαστή νορεπινεφρίνης, θα μπορούσε να θεραπεύσει τα συμπτώματα του «συνδρόμου Ντάουν», της πιο κοινής αιτίας νοητικής καθυστέρησης στα παιδιά, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, που βασίστηκε σε πειράματα με ποντίκια.

Η έρευνα των επιστημόνων της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου Στάνφορντ και του Παιδιατρικού Νοσοκομείου «Λουσίλ Πάκαρντ» της Καλιφόρνιας, υπό το νευροβιολόγο Αχμάντ Σαλεχί, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Σάιενς Τρανσνασιοναλ Μέντισιν», σύμφωνα με τα πρακτορεία Ρόιτερ και Γαλλικό.

Η μελέτη είναι η πρώτη μέχρι σήμερα που στοχεύει στην θεραπεία του συνδρόμου Ντάουν μέσω επέμβασης στο σύστημα της νορεπινεφρίνης. Σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι πιθανό ότι μια έγκαιρη παρέμβαση στο επίπεδο της νορεπινεφρίνης μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση των νοητικών και γνωσιακών λειτουργιών των παιδιών με σύνδρομο Ντάουν και να αντιστρέψει το μαθησιακό έλλειμμά τους και την ανικανότητα μνήμης.

Αν και τα παιδιά με σύνδρομο Ντάουν δεν έχουν αναπτυξιακή καθυστέρηση κατά τη γέννησή τους (η ασθένεια εμφανίζεται περίπου στο ένα στα 800 παιδιά που γεννιέται), με το πέρασμα του χρόνου μένουν πίσω νοητικά, εμφανίζοντας μαθησιακές δυσκολίες και δυσκολία συγκράτησης πληροφοριών. Τα παιδιά με σύνδρομο Ντάουν γεννιούνται με ένα έξτρα αντίγραφο του χρωμοσώματος 21, με συνέπεια να έχουν πρόσθετα αντίγραφα εκατοντάδων γονιδίων, κάτι που -με κάποιο τρόπο- επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και οδηγεί σε μικρότερες ή μεγαλύτερες μαθησιακές δυσκολίες.

Τα πειράματα με ποντίκια, στα οποία χορηγήθηκαν αυξημένες ποσότητες του συγκεκριμένου νευροδιαβιβαστή (νορεπινεφρίνης), που βοηθά τα νευρικά κύτταρα να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, έδειξαν ότι τα πειραματόζωα εμφάνισαν βελτίωση στις εγκεφαλικές λειτουργίες τους. Το φάρμακο, κατά τους ερευνητές, είχε άμεσο μεν αποτέλεσμα, αλλά η ευεργετική επίδρασή του, προς το παρόν, δεν διήρκεσε πολύ.

Ορισμένα φάρμακα που ήδη κυκλοφορούν, για την καταπολέμηση της κατάθλιψης και της ανικανότητας συγκέντρωσης, επίσης στοχεύουν στην αύξηση του επιπέδου της νορεπινεφρίνης στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου. Ο Σαλεχί εξέφρασε την ελπίδα ότι θα υπάρξουν πλέον νέες έρευνες για την πιθανή αξιοποίηση αυτών των φαρμάκων σε πάσχοντες από το σύνδρομο Ντάουν.



www.kathimerini.gr με πληροφορίες ΑΠΕ-ΜΠΕ

Με αυθυποβολή μπορεί να ελέγξει τον εγκέφαλό του ο άνθρωπος

Με αυθυποβολή μπορεί να ελέγξει τον εγκέφαλό του ο άνθρωπος


Πώς μπορεί ένας υπνωτιστής να παραλύσει το χέρι σας χρησιμοποιώντας μόνο τα λόγια του; Κάνοντας τον εγκέφαλό σας να αγνοήσει τη διαδικασία που υπό κανονικές συνθήκες επιτρέπει στο χέρι σας να κινηθεί.

Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η περιοχή του εγκεφάλου που βρίσκεται σε ετοιμότητα για να διατάξει κίνηση του χεριού σας αγνοεί τα συνήθη ερεθίσματα και υπακούει στα παρεμβαλλόμενα σήματα, που του λένε «Μη σε νοιάζει», αναφέρει νέα επιστημονική έρευνα του Πανεπιστημίου της Γενεύης. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε ο δρ Γιάν Κόγιαν, η μελέτη του οποίου δημοσιεύεται στο τεύχος της επιστημονικής επιθεώρησης «Neuron» και απαίτησε την πραγματοποίηση τομογραφιών σε 12 εθελοντές που προσπαθούσαν να μετακινήσουν ένα χέρι τους που είχε παραλύσει ως αποτέλεσμα υπνοτισμού.

Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι ο δεξιός κινητήριος φλοιός προετοιμαζόταν -ως συνήθως- να διατάξει το αριστερό χέρι να κινηθεί. Ο φλοιός, όμως, έμοιαζε να αγνοεί τα τμήματα εκείνα του εγκεφάλου, με τα οποία συνεργάζεται συνήθως για τον έλεγχο των κινήσεων. Αντίθετα, λειτούργησε σε συνεργασία με άλλη περιοχή του εγκεφάλου, το προσφηνοειδές λόβιο. Η διαπίστωση αυτή εξέπληξε τον ιατρικό κόσμο, καθώς το προσφηνοειδές λόβιο θεωρείτο υπεύθυνο για την απεικόνιση και τη μνήμη. Ο δρ Κόγιαν, όμως, υποστηρίζει σήμερα ότι το λόβιο ήταν «γεμάτο» από τις εικόνες που είχε «φυτέψει» ο υπνωτιστής.

Στην έρευνα, δώδεκα εθελοντές συνδέθηκαν με μαγνητικό τομογράφο, ενώ είχαν λάβει εντολή να πατούν συγκεκριμένα κουμπιά με το αριστερό ή το δεξί χέρι. Οι εθελοντές υπέστησαν ύπνωση που τους έπεισε ότι το αριστερό τους χέρι είχε παραλύσει. Ο δρ Αμίρ Ραζ του Πανεπιστημίου Μαγκίλ του Καναδά, ειδικός της ύπνωσης και του εγκεφάλου, λέει ότι το πείραμα της Γενεύης έχει μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά ίσως απεικονίζει τις επιπτώσεις της ύπνωσης και όχι τα αποτελέσματα της αυθυποβολής των εθελοντών.


www.kathimerini.gr με στοιχεία από AP

Ένα βήμα πιο κοντά στα «μωρά με τρείς γονείς»

Ένα βήμα πιο κοντά στα «μωρά με τρείς γονείς»


Ιάπωνες επιστήμονες έκαναν ένα ουσιαστικό βήμα για να δημιουργήσουν ένα «μωρό με τρεις γονείς», καθώς γονιμοποίησαν με επιτυχία ένα ωάριο που προερχόταν από δύο βιολογικές μητέρες. Η επίμαχη τεχνική απευθύνεται κυρίως σε πιο μεγάλης ηλικίας γυναίκες, που θέλουν να αυξήσουν τις πιθανότητες γονιμοποίησης, όμως παράλληλα έχει ξεσηκώσει κοινωνικές και ηθικές αντιδράσεις, επειδή οι επικριτές της θεωρούν ότι μπορεί να οδηγήσει σε «υβριδικά» ή γενετικά τροποποιημένα παιδιά.



Οι ερευνητές, υπό τον ιάπωνα Ατσούσι Τανάκα του Νοσοκομείου της Αγίας Μητέρας στο Κιτακιούσου της Ιαπωνίας, χρησιμοποίησαν ωάρια από νεαρές δότριες για να επιδιορθώσουν βλάβες σε ωάρια μεγαλύτερων γυναικών, σύμφωνα με τη βρετανική «Telegraph» και το New Scientist. Τα «διπλά» αυτά ωάρια (που περιέχουν γενετικό υλικό από δύο μητέρες) δεν έχουν ακόμα χρησιμοποιηθεί στην πράξη για την αναπαραγωγή μωρών, έχουν όμως γονιμοποιηθεί με σπέρμα και έχουν αρχίσει την αναπαραγωγή ενός εμβρύου μέχρι τα πρώτα στάδια στο εργαστήριο.



Η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτυγχάνει συχνά σε μεγαλύτερες γυναίκες, επειδή εμφανίζονται ανωμαλίες στο κυτταρόπλασμα που περιβάλλει τον πυρήνα τους. Οι Ιάπωνες ερευνητές παρακάμπτουν το πρόβλημα αυτό, εμφυτεύοντας τον υγιή πυρήνα της μεγαλύτερης γυναίκας (που περιέχει τις περισσότερες γενετικές πληροφορίες για την αναπαραγωγή του μωρού) στο κυτταρόπλασμα της νεαρότερης δότριας.



Η ιαπωνική ερευνητική ομάδα το έκανε αυτό σε 31 ωάρια και, από αυτά, τα επτά δημιούργησαν έμβρυα πρώτου σταδίου, όταν γονιμοποιήθηκαν με σπέρμα μέσα σε δοκιμαστικό σωλήνα. «Αν μπορούσαμε να εμφυτεύσουμε αυτά τα έμβρυα (σε κάποια γυναίκα), πιστεύω ότι η αναπαραγωγική επιτυχία θα ήταν μεγάλη», δήλωσε ο Τανάκα.



Όμως σε πολλές χώρες του κόσμου, προς το παρόν τουλάχιστον, απαγορεύεται ρητά η γενετική τροποποίηση ενός ανθρώπινου ωαρίου.



www.kathimerini.grμε πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

Σάββατο 28 Νοεμβρίου 2009

Tο ψυχαναλυτικό ντιβάνι στην εποχή του πρόζακ...

Tο ψυχαναλυτικό ντιβάνι στην εποχή του πρόζακ...


Στροφή Ψυχιατρικής από την ψυχανάλυση στη φαρμακευτική αγωγή

The Guardian
Το ντιβάνι, αυτό το έπιπλο που ο Σίγκμουντ Φρόιντ ανήγαγε σε ιατρικό εργαλείο, έπεσε σε αχρησία με την ανάπτυξη φαρμάκων που θεωρούνται ότι αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις ψυχικές νόσους. Mια νέα γενιά ψυχιάτρων απέρριψε την ψυχανάλυση, θεωρώντας την πεπαλαιωμένη όσο και ο μαρξισμός. Kαλύτερα να δώσεις στον ασθενή το κατάλληλο χάπι παρά να κάθεσαι να τον ακούς για μήνες ή και για χρόνια να σου μιλάει για τη ζωή του. H Ψυχιατρική έκανε μια στροφή «ρίχνοντας το φταίξιμο όχι στη μητέρα αλλά στον εγκέφαλο», όπως είπε ένας σχολιαστής.

Aπό την αλληλουχία των θαυματουργών φαρμάκων που κυκλοφόρησαν στην αγορά για τη θεραπεία της κατάθλιψης και των συνδεόμενων μ’ αυτήν ασθενειών, το πιο φημισμένο είναι το πρόζακ. «H Aμερική έγινε Prozac nation, έθνος του πρόζακ», γράφει ο JonathaM. Metzl στο βιβλίο του «Tο πρόζακ στο ντιβάνι» («Prozac othe Couch: Prescribing Gender ithe Era of Wonder Drugs», εκδ. Duke Unive-rsity Press). Ξεχάστε το φύλο, το σεξ, τα οιδιπόδεια και όλες τις ψυχαναλυτικές εξηγήσεις. Tο ταμπεραμέντο ενός ανθρώπου, υποστηρίζει η νέα σχολή Ψυχιατρικής, καθορίζεται από γονίδια και από χημικές ουσίες στον εγκέφαλο. H τυχόν ανισορροπία, μπορεί να αντιμετωπισθεί με το κατάλληλο φάρμακο.
O Tζόναθαν Mετσλ, ψυχίατρος ο ίδιος, σίγουρα αισθάνθηκε άσχημα βλέποντας το ψυχαναλυτικό ντιβάνι να γίνεται στόχος τόσης περιφρόνησης, ιδιαίτερα στο βιβλίο του Todd Dufresne, «Σκοτώνοντας τον Φρόιντ» («Killing Freud: Twentieth-Century Culture and the Death of Psychoanalysis», εκδ. Continuum). Σ’ αυτό, που είναι το πιο πρόσφατο από μια σειρά αντιφροϊδικά δημοσιεύματα του συγγραφέα, ο Nτιφρέσν, πανεπιστημιακός καθηγητής, απορρίπτει τη συνηγορία της ψυχανάλυσης ως παρακινούμενη από «συναισθηματισμό και δεισιδαιμονία». Tο βιβλίο του χαρακτηρίζεται ενίοτε από σκληρό χιούμορ, αλλά έχει διαλέξει έναν εύκολο στόχο, τον ψυχοθεραπευτή ως τον «τσαρλατάνο» της λαϊκής κουλτούρας.

O Mετσλ επιχειρεί να επαναφέρει μια ισορροπία ανάμεσα στην ψυχανάλυση και τη φαρμακευτική αγωγή. Tο βιβλίο του είναι μια έκκληση για ανακωχή ανάμεσα σ’ εκείνους που ασχολούνται με το νου κι εκείνους που μελετούν τον εγκέφαλο. Προσφέροντας μια συνεκτική ιστορία της Ψυχιατρικής τα τελευταία 50 χρόνια, επιδιώκει να αποδείξει ότι υπάρχουν πράγματι συνδέσεις μεταξύ Φρόιντ και πρόζακ. Eπαινεί τους ψυχιάτρους εκείνους οι οποίοι ενώ χρησιμοποιούν τη βιολογία, εκτιμούν τη σημασία των σχέσεων μεταξύ γιατρών και ασθενών.

O Mετσλ πιθανόν θα αντιπαθούσε το βιβλίο «H μούμια στην τραπεζαρία» («The Mummy at the Dining Room Table: Eminent Therapists Reve-al Their Most Unusual Cases», εκδ. Jossey-Bass) των Jeffrey A. Cottler και JoCarlson, έστω και μόνο για τον φανταχτερό τίτλο του. Tο βιβλίο, ωστόσο, είναι μια ενδιαφέρουσα εξιστόρηση της επιβίωσης του ψυχαναλυτικού ντιβανιού στην εποχή του πρόζακ. Oι συγγραφείς ζήτησαν από έναν αριθμό ψυχιάτρων να περιγράψουν τις πιο αξιομνημόνευτες περιπτώσεις που αντιμετώπισαν. Kαι μερικές από αυτές που έμειναν αγκιστρωμένες στη μνήμη τους είχαν φροϊδική διάρκεια.

Σε μια ασθενή άρεσε να αφηγείται ιστορίες από την εκκεντρική της οικογένεια. Eίπε στον ψυχίατρό της ότι όταν πέθανε μια θεία της, πολύ αγαπητή στους δικούς της, το σώμα της βαλσαμώθηκε έτσι ώστε να μπορεί να παραμείνει κοντά στον σύζυγο και τα παιδιά της, σωματικά τουλάχιστον. H θεία είχε τη δική της καρέκλα την ώρα του φαγητού ή όταν έβλεπαν τηλεόραση. Στο τέλος της μέρας, ο άντρας της την πήγαινε στο κρεββάτι. O ψυχίατρος είπε ότι του έλειψαν πολύ οι ιστορίες αυτής της γυναίκας, όταν η θεραπεία της τελείωσε.

Μέση ηλικία. Περίοδος κρίσης ή μετάβασης;

Μέση ηλικία. Περίοδος κρίσης ή μετάβασης;



Η μέση ηλικία θεωρείται ότι αρχίζει στην ηλικία των 40 ετών και εκτείνεται έως τα 60-65 έτη περίπου. Όπως το πέρασμα από την παιδικότητα στην ενηλικίωση αποτελεί το υπόστρωμα για την κρίση της εφηβείας, έτσι και το πέρασμα από τη νεότητα στη μέση ηλικία αποτελεί το υπόστρωμα για την κρίση της μέσης ηλικίας. Το άτομο καλείται να αντιμετωπίσει ποικίλες μεταβολές σε πολλά επίπεδα. Η κρίση της μέσης ηλικίας συμβαίνει συνήθως, α) είτε όταν ένα πρόσωπο τυχαίνει να επαναπροσδιορίσει την προσωπική του ταυτότητα και τους στόχους της ζωής του β) είτε όταν προκύπτει η ανεξαρτητοποίηση των παιδιών.



Σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές

Οι πιο εμφανείς αλλαγές που σχετίζονται με τη μέση ηλικία είναι οι σωματικές. Για τις γυναίκες, μια αξιοσημείωτη μεταβολή είναι η εμμηνόπαυση. Στο συναισθηματικό τομέα, ορισμένες γυναίκες μπορεί να νιώθουν εξαιτίας της εμμηνόπαυσης κατάθλιψη και ότι είναι πλέον λιγότερο θηλυκές σε σχέση με το παρελθόν. Για κάποιες που επέλεξαν να μην κάνουν παιδιά μπορεί να δημιουργηθεί μια αίσθηση απώλειας ή μεταμέλειας. Παράλληλα, πολλές γυναίκες αναφέρουν ότι νιώθουν περισσότερη ελευθερία και ότι ελέγχουν τη ζωή τους, καθώς και μια αίσθηση ανακούφισης. Ωστόσο, ιδιαίτερο ρόλο στο πώς αντιλαμβάνονται τις σωματικές αλλαγές κατέχει το πολιτισμικό πλαίσιο και πώς το κοινωνικό σύνολο αντιλαμβάνεται την είσοδο στη γήρανση. Οι μεταβολές στους άνδρες σχετίζονται κυρίως με τη σεξουαλικότητα και τη σεξουαλική επιθυμία και δραστηριότητα, που μπορεί να έχει ως συνέπεια την μείωση της αυτοπεποίθησης, ευερεθιστότητα, κόπωση ή κατάθλιψη. Ωστόσο, αυτό δεν αφορά την πλειονότητα και είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη ότι κάθε άνθρωπος μεγαλώνει και αναπτύσσεται με διαφορετικό ρυθμό και ο καθένας μπορεί να διευκολύνει και να περιορίσει τις δυσάρεστες πλευρές των αλλαγών που συντελούνται σε σωματικό επίπεδο, αλλά και τον τρόπο που τις βιώνει.

Η αυτονόμηση των παιδιών – Συζυγικές σχέσεις

Συχνά, κατά τη διάρκεια της μέσης ηλικίας σημαντικές αλλαγές υφίστανται οι ενδο-οικογενειακές σχέσεις. Οι μεσήλικες καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους με τα ενήλικα πια παιδιά τους, να αποδεχτούν την αναπόφευκτη αυτονόμηση και την ανεξάρτητη ζωή των παιδιών και να μάθουν να διατηρούν με αυτά σχέσεις που στηρίζονται πλέον περισσότερο στην αμοιβαιότητα και λιγότερο στην εξάρτηση. Για ορισμένες οικογένειες η αναχώρηση των παιδιών από το σπίτι είναι σχετικά εύκολη υπόθεση και χαρακτηρίζεται από παροχή στήριξης προς τα παιδιά και περισσότερο σεβασμό και εμπιστοσύνη στην κρίση και στις επιλογές των παιδιών. Αναμφισβήτητα, το να φύγουν τα παιδιά από το σπίτι και να αυτονομηθούν είναι σημαντική αλλαγή για τους μεσήλικες γονείς. Συχνά, το φαινόμενο αυτό αναφέρεται ως «άδεια φωλιά». Το ότι δεν είναι πια γονείς με την έννοια που ήταν στο παρελθόν πιθανότατα τους δημιουργεί την αίσθηση κενού. Η ενηλικίωση των παιδιών και η αποχώρησή τους από την οικογενειακή εστία δημιουργεί ιδιαίτερα δυναμικά στην περίπτωση που «τα παιδιά είχαν χρησιμοποιηθεί, για να ικανοποιηθούν ανάγκες που δεν εύρισκαν ικανοποίηση στη συζυγική σχέση», οπότε η απομάκρυνση των παιδιών τώρα επιδεινώνει τη σχέση. Εάν η έξοδος του νέου λειτουργεί απειλητικά για την ισορροπία της συζυγικής σχέσης, τότε οι αντιστάσεις στην ανεξαρτητοποίησή του είναι σθεναρές. Συχνά, οι μητέρες αναφέρουν δυσαρέσκεια εξαιτίας της αυτονόμησης των παιδιών, ωστόσο έρευνες δείχνουν ότι αυτή η δυσαρέσκεια σχετίζεται περισσότερο με το γάμο, τη σχέση με το σύζυγο και τις συνθήκες εργασίας, παρά με το ότι έχουν φύγει τα παιδιά από το σπίτι. Τελικά, η αυτονόμηση των παιδιών για πολλούς γονείς μπορεί να είναι ιδιαίτερα θετική αλλαγή, καθώς συνοδεύεται από μεγαλύτερη αποδέσμευση, αίσθηση ελευθερίας και πιθανότατα επιπλέον εισόδημα. Πολλές φορές το διάστημα αυτό και η αποδέσμευση από το ρόλο και τις ευθύνες του γονέα δίνει στους μεσήλικες την ευκαιρία να έχουν περισσότερο χρόνο για τον εαυτό τους και ευκαιρίες να ασχοληθούν με καινούργια πράγματα ή να ανακαλύψουν νέα ενδιαφέροντα. Μάλιστα, τα ζευγάρια που αποδέχονται την απουσία των παιδιών, επενδύουν περισσότερο στη μεταξύ τους σχέση και την ενδυναμώνουν.



Σχέσεις με τους ηλικιωμένους γονείς – Αποχωρισμοί.

Οι μεσήλικες συχνά λέγεται ότι βρίσκονται μεταξύ δυο γενεών: τα ενήλικα παιδιά τους, αλλά και τους ηλικιωμένους τους γονείς. Η είσοδος στην μέση ηλικία φέρνει στο προσκήνιο το επώδυνο θέμα των αποχωρισμών. Όπως οι έφηβοι έχουν να αντιμετωπίσουν τις ψυχολογικές συνέπειες της ανεξαρτητοποίησης από τους γονείς και την είσοδό τους στο κόσμο των ενηλίκων, έτσι και οι γονείς της μέσης ηλικίας έχουν να αντιμετωπίσουν τον αποχωρισμό από τα παιδιά τους αλλά και τον τελικό αποχωρισμό από τους δικούς τους γονείς. Κατά την περίοδο αυτή, η κατεύθυνση της βοήθειας φαίνεται να μεταβάλλεται. Ενώ κατά τη νεότητα, τα παιδιά λάμβαναν τη βοήθεια των γονιών, τώρα τα μεσήλικα παιδιά είναι αυτά που τείνουν να έχουν το ρόλο του ατόμου που φροντίζει. Το πώς θα συμπεριφερθούν οι μεσήλικες στους ηλικιωμένους γονείς τους συχνότερα εξαρτάται από τις εμπειρίες ζωής τους, αλλά και τη φάση του κύκλου ζωής της οικογένειας και τις υποχρεώσεις τους απέναντι στην οικογένεια και το επάγγελμα. Συχνά, οι γυναίκες μέσης ηλικίας, που αναλαμβάνουν σε μεγαλύτερο βαθμό την ευθύνη για τη φροντίδα των ηλικιωμένων γονέων, μπορεί να αισθάνονται εγκλωβισμένες. Η φροντίδα παρέχει ανταμοιβές αλλά μπορεί να δημιουργήσει πίεση και άγχος. Κάποιες φορές, μπορεί να αναζωπυρωθούν παλιές συγκρούσεις και θέματα εξάρτησης και ανεξαρτησίας. Οι συγκρούσεις, η μείωση ελεύθερου χρόνου και ελευθερίας και οι τρέχουσες δραστηριότητες της οικογένειας μπορεί να ασκήσουν επιπρόσθετη πίεση στα άτομα μέσης ηλικίας. Ωστόσο, οι περισσότεροι καταφέρνουν τελικά να ανταποκριθούν με επιτυχία σε αυτές τις απαιτήσεις και υποχρεώσεις.

Η μέση ηλικία είναι περίοδος κρίσης ή μετάβασης;

Το πότε αρχίζει και πότε τελειώνει η μέση ηλικία δεν είναι σαφές. Η περίοδος αυτή αποτελεί μια κατασκευή του εικοστού αιώνα και αυτό που φαίνεται να ισχύει είναι ότι οι εμπειρίες ζωής του ατόμου είναι αυτές που καθορίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τη διάρκεια και τα όριά της. Άλλωστε, όπως και κάθε άλλη περίοδος ανάπτυξης του ανθρώπου, η μέση ηλικία επηρεάζεται περισσότερο από τις οικονομικές συνθήκες, την κοινωνική τάξη, το πολιτισμικό πλαίσιο και τις ιστορικές συγκυρίες. Για ορισμένους μπορεί να δημιουργεί αναστάτωση και δυσαρέσκεια και να αποτελεί περίοδο κρίσης. Για άλλους μπορεί να είναι μια περίοδος μετάβασης σε ένα διαφορετικό τρόπο ζωής. Το πώς κάθε άνθρωπος βλέπει και αντιμετωπίζει τη μέση ηλικία σχετίζεται με ποικιλία εξωτερικών παραγόντων, με τη γενικότερη στάση που έχει προς τη ζωή αλλά και την ιδιαίτερη προσωπικότητά του.

Στάδια εξέλιξης του παιδιού και ο ρόλος των γονέων.

Πηγή: Βασιλική Παπαδιώτη – Αθανασίου (2000)



Πρώτο στάδιο: Εμπιστοσύνη ή δυσπιστία (1ο έτος)


- Η διαμόρφωση του εαυτού.

Το παιδί όταν έρχεται στον κόσμο, είναι μια αδιαφοροποίητη οντότητα. Δεν έχει επίγνωση του εαυτού του ούτε των άλλων ως ξεχωριστών ατόμων. Από αυτό τον αρχικά χαοτικό κόσμο το παιδί θα διαμορφώσει την ύπαρξη του εαυτού του ως ξεχωριστής οντότητας με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, αλλά και την ύπαρξη των άλλων ως ξεχωριστών ατόμων, θα οριοθετήσει δηλαδή τον εαυτό του και τους άλλους. Στη διαδικασία αυτής της διαφοροποίησης βασικό ρόλο θα διαδραματίσει η σχέση του παιδιού με το πρόσωπο εκείνο με το οποίο αναπτύσσει στενή επαφή. Στις δικές μας κοινωνίες αυτό το άτομο είναι κυρίως η μητέρα.



Το παιδί κατά τον πρώτο χρόνο διαμορφώνει ένα βασικό αίσθημα είτε εμπιστοσύνης είτε δυσπιστίας για τον εαυτό του και τους άλλους. Όταν ικανοποιούνται οι ανάγκες του – οι βιολογικές αλλά κυρίως οι ψυχολογικές – το παιδί διαμορφώνει θετική στάση προς τον εαυτό του και τους άλλους γύρω του.

Η διεργασία με την οποία το παιδί, μέσα από τη σχέση του με τη μητέρα, αποκτά εμπιστοσύνη ή δυσπιστία λειτουργεί με τον ακόλουθο τρόπο:

Όταν οι ανάγκες του παιδιού ικανοποιούνται, τότε αυτό εισπράττει το μήνυμα «με αγαπούν», «με θέλουν», άρα «αξίζω να αγαπηθώ» και, επομένως, «είμαι καλός και αγαπητός». Το μήνυμα αγάπης και αποδοχής που δίνει η μητέρα η οποία έχει αναπτύξει μια καλή σχέση με το παιδί γενικεύεται και στο ευρύτερο περιβάλλον. Έτσι, ένα παιδί το οποίο έχει καλή διαπροσωπική σχέση με τη μητέρα του, γενικεύοντας τη στάση της και στα άλλα πρόσωπα γύρω του, θεωρεί τον κόσμο θετικό και φιλικό. Στην αντίθετη περίπτωση αντιμετωπίζει τον κόσμο με καχυποψία. Η στάση αυτή – εμπιστοσύνη ή δυσπιστία – είναι επομένως βασική και για το «άνοιγμα» που θα κάνει το παιδί προς τον έξω κόσμο.

Η ανταπόκριση της μητέρας στις ανάγκες του παιδιού, η παροχή προσοχής και η στενή επικοινωνία, όταν το παιδί δίνει «σήματα» ότι το έχει ανάγκη, θεωρείται σημαντικός παράγοντας για την ποιότητα της πρωταρχικής σχέσης.

Ένα άλλο βασικό στοιχείο για τη διαμόρφωση της ποιότητας της αρχικής σχέσης αποτελεί η βίωση από το παιδί καταστάσεων ματαίωσης. Ματαιώσεις βιώνει το βρέφος σε διάφορες καταστάσεις, όπως είναι η καθυστέρηση της ικανοποίησης των βιολογικών του αναγκών (διατροφή, άλλαγμα) και ο απογαλακτισμός, ή σε εμπειρίες γενικά που προκαλούν πόνο και απογοήτευση. (π.χ. το πιπίλισμα αντικειμένων που είναι πικρά ή σκληρά).

Βιώνοντας τέτοιες ματαιώσεις το παιδί φτάνει σε ένα στάδιο ανεξαρτησίας, στους έξι περίπου μήνες της ζωής του, και γίνεται δραστήριο σε σχέση με τον έξω κόσμο, άψυχο και έμψυχο. Υγιής ανάπτυξη στο πρώτο στάδιο επιτυγχάνεται όταν υπάρχει ισορροπία μεταξύ των εμπειριών εμπιστοσύνης και των εμπειριών δυσπιστίας. Η ισορροπία αυτή εξασφαλίζεται όταν η συμπεριφορά των σημαντικών προσώπων – η μητέρα στο πρώτο στάδιο – δεν είναι ούτε πολύ δοτική ούτε πολύ απορριπτική. Μέσω της αντίθεσης «ικανοποίηση-ματαίωση» ή «ευχαρίστηση-πόνος», το βρέφος θα αρχίσει να διαφοροποιεί τις διάφορες εμπειρίες, να προσαρμόζεται αντίστοιχα και έτσι να αποκτά συνείδηση της πραγματικότητας.



Ρόλοι γονέων στο πρώτο στάδιο

Η ενότητα του ζευγαριού, η οποία μέχρι τη στιγμή της γέννησης του πρώτου παιδιού, είναι το βασικό σύστημα, διασπάται. Μετά τη γέννηση του παιδιού η μητέρα αποτελεί μια ενότητα με αυτό. Η μητέρα κατά τους πρώτους μήνες διαμορφώνει μια διαφορετική σχέση με το παιδί σε σύγκριση με τον πατέρα. Ο κύριος ρόλος του πατέρα στο διάστημα αυτό δεν είναι άμεσος σε σχέση με την οριοθέτηση της συμπεριφοράς του παιδιού. Καλείται όμως να στηρίξει τη μητέρα στο νέο ρόλο της στενής συναλλαγής και της κάλυψης των αναγκών του παιδιού και να την αποσπάσει σταδιακά από τη στενή αυτή σχέση ώστε να αποφευχθεί η υπερπροστασία του παιδιού. Όταν ο πατέρας δεν συμμετέχει οι συνέπειες είναι οι ακόλουθες: (α) Η μητέρα αισθάνεται αβοήθητη και αδικημένη από τον σύντροφό της σε ό,τι αφορά μια απόφαση που είχαν πάρει από κοινού. Το συναίσθημα αυτό μπορεί να την οδηγήσει να αναπτύξει μη ικανοποιητική σχέση με το παιδί. (β) Η μη συμμετοχή του πατέρα στη βασική σχέση μητέρας-παιδιού μπορεί να καθηλώσει τη μητέρα στη συμβιωτική σχέση με το παιδί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτό που απαιτείται. Είναι ιδιαίτερα σημαντικός ο ρόλος του πατέρα στο διάστημα αυτό ως ερέθισμα που θα επαναφέρει τη μητέρα στην αρχική σχέση μαζί του.



Δεύτερο στάδιο: Αυτονομία ή ντροπή και αμφιβολία (2-3 ετών)

Με την άσκηση στην τουαλέτα το παιδί αρχίζει να δοκιμάζει την αυτονομία του. Η κινητική και νοητική ωρίμανση στο παιδί των δύο ετών του επιτρέπει να δοκιμάζει και άλλες κατακτήσεις. Αναπτύσσει την ικανότητα για χειρισμό των αντικειμένων, κινείται καλύτερα στο χώρο, έρχεται σε επαφή με νέες καταστάσεις, αναπτύσσει ένα λεξιλόγιο που του επιτρέπει να κατανοεί το περιβάλλον του. Έχει σαφώς διαφοροποιήσει τον εαυτό του από το γύρω κόσμο και έχει έντονη την περιέργεια να γνωρίσει αυτό τον κόσμο. Αρχίζει να χρησιμοποιεί τη λέξη «εγώ» αντί του ονόματός του ή του τρίτου προσώπου.

Όλες οι κινήσεις και οι ερωτήσεις του παιδιού αποσκοπούν στο να γνωρίσει και να οργανώσει τον κόσμο γύρω του. Οι γονείς θα παίξουν σημαντικό ρόλο βοηθώντας το παιδί να βάλει σε τάξη αυτόν τον κόσμο. Θα βοηθήσουν με δύο τρόπους: (α) να γνωρίσει το περιβάλλον του, αφού η γνώση αυτή του δίνει ασφάλεια, (β) να εμπιστεύεται την περιέργειά του και στους άλλους. Η εμπιστοσύνη αναπτύσσεται όταν οι άλλοι ανταποκρίνονται σε αυτές τις ανάγκες του παιδιού.

Σε αυτό το στάδιο το παιδί αρχίζει να αντιδρά στους περιορισμούς που του θέτει το περιβάλλον του. Από τον τρόπο με τον οποίο επιβάλλονται οι κανόνες σε σχέση με νέες κατακτήσεις, το παιδί δοκιμάζει πόσο έλεγχο μπορεί να ασκήσει στους άλλους και στον εαυτό του. Όταν οι απαιτήσεις και οι απαγορεύσεις είναι πολύ αυστηρές ή υπερβολικά υψηλές για τις ικανότητες του παιδιού, είναι φυσικό να μην μπορεί να ανταποκριθεί. Υπό αυτές τις συνθήκες αποτυγχάνει και «εισπράττει» το συναίσθημα ότι δεν μπορεί να ελέγξει τη συμπεριφορά του, αλλά ούτε και την επιβολή των κανόνων. Αισθάνεται λοιπόν αμφιβολία για τις ικανότητές του και ντροπή για τα λάθη του.

Τα παιδιά τα οποία έχουν την ευκαιρία να επιδοθούν σε διάφορες δραστηριότητες, και από την εκτέλεσή τους να αισθανθούν ότι έχουν την ικανότητα να χειρίζονται πράγματα και πρόσωπα, αναπτύσσουν το αίσθημα της αυτονομίας. Αντίθετα, τα παιδιά τα οποία υπερπροστατεύονται ή δεν έχουν τις κατάλληλες ευκαιρίες για άσκηση καταλήγουν να διαμορφώσουν το συναίσθημα της αμφιβολίας για την ικανότητά τους να χειρίζονται τον κόσμο και τον εαυτό τους. Επιπλέον, η κριτική στάση των γονέων στα λάθη του παιδιού και η στενή παρακολούθησή του και αγωνία για τυχόν αποτυχίες του κλονίζουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό του.



Ρόλος των γονέων στο δεύτερο στάδιο

Ο ρόλος των γονέων το διάστημα αυτό διαφοροποιείται. Η άμεση ικανοποίηση των αναγκών του προηγούμενου σταδίου δίνει τη θέση της στην επιβολή κανόνων. Ο έλεγχος θα αποτελέσει τη βάση για την προσαρμογή η οποία απαιτείται προκειμένου να υπάρξει μια ικανοποιητική κοινωνική ζωή αργότερα. Το παιδί σταδιακά θα εσωτερικεύσει ως δικές του αξίες τους κανόνες που επιβάλλουν οι γονείς, μια διεργασία που θα του επιτρέψει να διαμορφώσει την προσωπική του ηθική συνείδηση.

Στο στάδιο αυτό είναι σημαντικό επομένως να μάθει το παιδί να πειθαρχεί. Και ασφαλώς θα πειθαρχήσει και θα αποδεχτεί τους κανόνες των γονέων όταν έχει μια καλή σχέση μαζί τους.

Ο συνδυασμός απαγορεύσεων και κανόνων με την ταυτόχρονη προσφορά παροχών και ανακούφισης είναι ο καλύτερος τρόπος για την άσκηση ελέγχου και την αποδοχή από το παιδί των κανόνων που θέτουν οι γονείς. Αντίθετα, η υπερπροστασία, η αυστηρή κριτική για τα λάθη του παιδιού, η αδιαφορία για τις ερωτήσεις και τις απορίες του, και γενικά μια στάση απόρριψης, περιφρόνησης ή αδιαφορίας για τις δραστηριότητές του, ωθούν το παιδί να αναπτύξει ένα συναίσθημα αμφιβολίας και ντροπής για τον εαυτό του.

Ο ρόλος του πατέρα κατά το διάστημα αυτό είναι πολύ σημαντικός δεδομένου ότι αποσπά σταδιακά τη μητέρα από τη δυαδική σχέση, εφόσον το παιδί την έχει όλο και λιγότερη ανάγκη καθώς μεγαλώνει. Επαναφέροντας τη μητέρα στη δική τους σχέση, ο πατέρας την αποσπά συγχρόνως από το παιδί και έτσι συντελεί στη σταδιακή ανεξαρτητοποίησή του και το βοηθά να αποφύγει την υπερπροστατευτικότητα της μητέρας.

Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι όταν οι κανόνες που θέτει ο ένας γονέας αναιρούνται από τον άλλο ή και από τον ίδιο σε άλλη στιγμή, το παιδί αισθάνεται σύγχυση ως προς τη συμπεριφορά που πρέπει να ακολουθήσει. Αυτή η σύγχυση συνήθως καταλήγει σε θυμό και επιθετικότητα.



Τρίτο στάδιο: πρωτοβουλία ή ενοχή (3-5 ετών)

Λόγω της βιολογικής ωρίμανσης στην ηλικία αυτή, το παιδί είναι περισσότερο δραστήριο. Η ενέργεια που έχει το ωθεί να δοκιμάζει συνεχώς νέες δραστηριότητες. Η πρωτοβουλία προστίθεται στην αυτονομία, όπως φαίνεται από το σχεδιασμό που κάνει το παιδί και την επιθετική του παρόρμηση. Σε κανένα άλλο στάδιο το παιδί δεν είναι τόσο αχόρταγο, τόσο ικανό να μαθαίνει γρήγορα και να γίνεται «μεγαλύτερο» με την έννοια να μοιράζεται ευθύνες και να έχει επιδόσεις. Καθώς το παιδί από τα τρία του χρόνια δοκιμάζει τις κοινωνικές και σωματικές του δεξιότητες σε σχέση με πρόσωπα και πράγματα, οι εμπειρίες της επιτυχίας και της αποτυχίας που θα αποκομίσει από την ενασχόληση αυτή θα καθορίσουν το αν θα διαμορφώσει το συναίσθημα της πρωτοβουλίας ή αυτό της ενοχής.

Αν στην ενασχόλησή του με τα πρόσωπα και πράγματα αισθάνεται ότι τα καταφέρνει, τότε αναπτύσσει το συναίσθημα της πρωτοβουλίας. Στην αντίθετη περίπτωση, αν δηλαδή οι δραστηριότητές του προκαλούν απογοήτευση, αντί για πρωτοβουλία, διαμορφώνεται ενοχή. Απογοήτευση και ενοχή προκύπτουν όταν οι πράξεις του παιδιού επιφέρουν αυστηρή κριτική, αποδοκιμασία ή τιμωρία από μέρους των γονέων. Επίσης, όταν στις πρώτες του δραστηριότητες σε σχέση με πρόσωπα και πράγματα, δεν δίνεται προσοχή και ενθάρρυνση. Ιδιαίτερα σημαντική στο στάδιο αυτό είναι η ενασχόληση του γονέα του ίδιου φύλου με τις δραστηριότητες του παιδιού λόγω της λειτουργίας της ταύτισης.



Ρόλος των γονέων στο τρίτο στάδιο

Είναι σημαντικό οι γονείς, αρχικά, να αντιμετωπίσουν την αναδυόμενη σεξουαλικότητα του παιδιού με θετικό τρόπο. Παράλληλα, όμως, χρειάζεται να δοθεί στο παιδί το μήνυμα ότι υπάρχει απαγόρευση για σεξουαλική σχέση με το γονέα, σε συμβολικό βέβαια επίπεδο. Το μήνυμα αυτό θα περάσει αν οι γονείς έχουν αποδεχθεί τη δική τους σεξουαλικότητα και έχουν εδραιώσει μια ικανοποιητική σχέση μεταξύ τους. Το παιδί θα πρέπει να κατανοήσει ότι οι γονείς όχι μόνο έχουν περισσότερα προνόμια και περισσότερη δύναμη, αλλά και μια ιδιαίτερη σχέση μεταξύ τους, από την οποία το ίδιο αποκλείεται. Με αυτό τον τρόπο το ενδιαφέρον και η έλξη για το γονέα θα κατευθυνθούν έξω από την οικογένεια, προς την ομάδα των συνομηλίκων, στην οποία το παιδί της ηλικίας αυτής αρχίζει να στρέφεται όλο και περισσότερο. Σύζυγοι με προβλήματα στη σχέση τους δημιουργούν συνήθως μια σχέση εξάρτησης με το παιδί και το εμποδίζουν να αποκολληθεί από τους ίδιους και να περάσει σε πιο ώριμα στάδια ανάπτυξης.

Η αποδοχή και η στενή διαπροσωπική σχέση γονέων – παιδιού αποτελούν σημαντικά στοιχεία και σε αυτό το στάδιο, προκειμένου να διευκολυνθεί η διαδικασία της ταύτισης. Μια στενή σχέση αποδοχής και αγάπης με τους γονείς βοηθά το παιδί να οικειοποιηθεί τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των γονέων του και, ιδιαίτερα, τα χαρακτηριστικά του γονέα του ίδιου φύλου.

Επίσης σημαντική είναι η ύπαρξη σταθερών αρχών και κανόνων από την πλευρά των γονέων. Επειδή το παιδί εσωτερικεύει τους κανόνες μέσω της ταύτισης και της μίμησης, έχει μεγάλη σημασία η τήρηση των αρχών και των κανόνων από τους ίδιους τους γονείς.



Τέταρτο στάδιο: Εργατικότητα ή ανεπάρκεια (5 – 10 ετών)

Η κοινωνία ζητά από το παιδί της ηλικίας αυτής να σταθεί στα πόδια του. Είναι η χρονική περίοδος κατά την οποία το παιδί μπαίνει στο σχολείο και αρχίζει να μαθαίνει συστηματικά. Πρωταρχικός στόχος στο στάδιο αυτό είναι η άσκηση σε δεξιότητες και η ενασχόληση με τα πράγματα. Η αποτυχία στο στάδιο της σχολικής ηλικίας έχει ως αποτέλεσμα το παιδί να αναπτύξει συναισθήματα ανεπάρκειας, απομόνωσης και κατωτερότητας.

- Η ένταξη στην ομάδα των συνομηλίκων

Η ένταξη του παιδιού στην ομάδα των συνομηλίκων θεωρείται βασική κατάκτηση στο στάδιο της σχολικής ηλικίας. Η ομάδα αυτή αποτελεί τη γέφυρα που θα οδηγήσει το παιδί από το χώρο της οικογένειας στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο. Η απομάκρυνσή του από το σπίτι, που συνδέεται με την είσοδό του στο σχολείο, δημιουργεί στο παιδί άγχος. Η ένταξή του στην ομάδα θα αναπληρώσει ένα μέρος της ανασφάλειας που του προκαλεί η απομάκρυνση από την οικογένεια.

Έτσι, δεν αισθάνεται μόνο του όταν καλείται να αντιμετωπίσει τον εργασιακό χώρο και τις ευθύνες που συνεπάγεται η απομάκρυνση από το σπίτι. Οι ομάδες ένταξης στη σχολική ηλικία είναι ομόφυλες. Το αγόρι διαμορφώνει την αντρική ταυτότητα την οποία ενισχύει στην ομάδα των αγοριών και το κορίτσι τη γυναικεία ταυτότητα, στην οποία ενισχύει αντίστοιχα στην ομάδα των κοριτσιών. Οι αποκλίσεις που παρουσιάζονται στην ένταξη του παιδιού σε ομόφυλες ομάδες κατά το στάδιο αυτό συνδέονται συχνά με διαταραχές του ρόλου του φύλου και της σεξουαλικής ταυτότητας που θα εμφανιστούν αργότερα.



Ρόλος των γονέων στο τέταρτο στάδιο

Ο κύριος ρόλος των γονέων στο στάδιο αυτό είναι να αφήσουν το παιδί να μεγαλώσει. Οι γονείς που έχουν καλή σχέση μεταξύ τους, νιώθουν ικανοποίηση ο ένας από τον άλλο γι’ αυτό δεν χρειάζονται να προσκολλώνται στο παιδί για να αναπληρώσουν τα συναισθηματικά τους κενά. Επίσης έχουν προσωπικές δραστηριότητες και ενδιαφέροντα με τα οποία θα απασχοληθούν στον ελεύθερο χρόνο τους που θα έχουν μετά την απομάκρυνση του παιδιού. Από έρευνες έχει φανεί ότι οι γυναίκες οι οποίες δεν έχουν άλλους ρόλους εκτός από την ανατροφή των παιδιών και την οικιακή εργασία εκδηλώνουν περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα. Το φαινόμενο της «σχολειοφοβίας» είναι ένα παράδειγμα αντίδρασης του παιδιού σε γονείς που δεν του «επιτρέπουν» να φύγει από το σπίτι και να μεγαλώσει.



Πέμπτο στάδιο: Εφηβεία. Ταυτότητα ή σύγχυση ρόλων

(11 – 18 ετών περίπου).

Οι ταχύτατες αλλαγές στο βιοσωματικό, το νοητικό και τον ψυχολογικό εαυτό που συμβαίνουν στην εφηβεία δημιουργούν την ανάγκη για ανασυγκρότηση του εφήβου και για διαμόρφωση μιας σταθερής εικόνας για τον εαυτό και ως προς τη μορφή και ως τα ψυχοκοινωνικά και συναισθηματικά χαρακτηριστικά.

Ο έφηβος έχει πλέον την ικανότητα να σκέφτεται με υποθέσεις και πιθανότητες, βλέπει την πραγματικότητα ως μια από τις πολλές άλλες δυνατές καταστάσεις. Είναι σε θέση να οραματίζεται διάφορα και διαφορετικά από τα υπάρχοντα συστήματα. Η κατάκτηση αυτή ωθεί το υπάκουο παιδί της σχολικής ηλικίας να κρίνει τις απόψεις των γονέων του και να εναντιώνεται στις απαιτήσεις τους προβάλλοντας τα δικά του επιχειρήματα. Αυτό τον ωθεί στην εξέταση του μέχρι τώρα τρόπου ζωής που ακολουθούσε και σε νέες επιλογές. Διαμορφώνει την ταυτότητά του ως προς τις βασικές αξίες και αρχές συμπεριφοράς που θα ακολουθήσει στη ζωή του. Παράλληλα, καλείται να επιλέξει σπουδές και επάγγελμα ενώ αναζητάει την σεξουαλική του ταυτότητα.

Βασικό ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητας του εφήβου παίζει η επιτυχία ή αποτυχία του στην αντιμετώπιση των αναπτυξιακών κρίσεων των προηγούμενων σταδίων. Έφηβοι οι οποίοι πέρασαν ομαλά τα προηγούμενα στάδια ανάπτυξης έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν ταυτότητα στο στάδιο αυτό.

Βασικά στοιχεία τα οποία χαρακτηρίζουν την ταυτότητα είναι το επίπεδο εμπιστοσύνης στον εαυτό, η δέσμευση για κάποιο επάγγελμα, η στάση απέναντι στη θρησκεία και την πολιτική, η άποψη για τον εαυτό ως ενός συγκεκριμένου τύπου προσωπικότητας, η στάση για την εξωτερική εμφάνιση και το ρόλο του φύλου.



Ρόλος των γονέων στο πέμπτο στάδιο

Στο στάδιο της εφηβείας το παιδί έχει ανάγκη, ίσως περισσότερο από κάθε άλλο στάδιο, από ένα σταθερό πλαίσιο και από όρια. Χρειάζεται τις σταθερές αρχές, τις αξίες και τους κανόνες που έχουν οι γονείς. Για να μπορέσει ο έφηβος να αποκτήσει αυτονομία, είναι σημαντικό να συγκρουστεί με δυνατούς γονείς. Ένας δυνατός πατέρας και μια δυνατή μητέρα δεν κινδυνεύουν να καταρρεύσουν αν τους ανταγωνιστεί.