π. Φιλόθεου Φάρου, «Ο μύθος της ψυχικής νόσου»

Προσέγγιση του βιβλίου του π. Φιλόθεου Φάρου, «Ο μύθος της ψυχικής νόσου»


Ο λόγος για τον οποίο διαλέγω να παρουσιάσω αυτό το βιβλίο είναι γιατί έχει αγγίξει εάν όχι απαντήσει σε προσωπικούς μου προβληματισμούς και προκαταλήψεις σε σχέση με την ψυχαναλυτική και ψυχιατρική θεωρία και πρακτική.
Κάποια από τα προσωπικά μου ερωτήματα τα οποία συνάντησα και σε αυτό το βιβλίο είναι τα εξής:

- Πώς θα γίνει καλύτερη η ζωή ενός ανθρώπου εάν καταλάβει ότι για πράγματα που του συμβαίνουν τώρα και έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή του, ευθύνονται λανθασμένοι χειρισμοί των γονιών του, ή η κοινωνία.

- Πώς θα γίνει καλύτερη η ζωή ενός ανθρώπου εάν διαγνωσθεί η ασθένεια που τον κατατρέχει, κατηγοριοποιηθεί και λάβει την αντίστοιχη φαρμακευτική αγωγή, βρεθεί σε καταστολή και απομόνωση είτε στο χώρο του σπιτιού του είτε σε ένα ψυχιατρείο.

- Γιατί η ίδια συμπεριφορά παίρνει διαφορετική ταμπέλα ανάλογα με το πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο εμφανίζεται και διαφορετική αντιμετώπιση και ποια σκοπιμότητα καθορίζει την ταμπέλα και την αντιμετώπιση. Π.χ. δαιμονισμένος – ψυχασθενής.

- Γιατί η ψυχολογία είναι επιστήμη και εάν δεν είναι γιατί πρέπει να γίνει.

- Γιατί ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να είναι μια απρόσιτη και θολή φιγούρα χωρίς το δικό του πρόσωπο.

- Πως αναγνωρίζεται η μοναδικότητα του κάθε προσώπου όταν όλοι υπαγόμαστε στην ίδια κατηγοριοποίηση ψυχοπαθολογιών.

- Ποια ή σχέση θρησκείας και ψυχοθεραπείας και ποια η θέση του μεταφυσικού στοιχείου γενικότερα στην ψυχοθεραπεία.

- Πως καλύπτει η ψυχοθεραπεία τις οντολογικές ανησυχίες του ανθρώπου.

- Ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου, η κάλυψη των οποίων θα τον κάνει να νοιώθει πληρότητα.

- Πώς καλύπτονται αυτές οι ανάγκες.

- Ποια η συμβολή της ψυχοθεραπείας και του ψυχοθεραπευτή στην κάλυψη των αναγκών.

- Γιατί οι άνθρωποι ζητούν βοήθεια στην ψυχοθεραπεία

Στο βιβλίο αυτό αμφισβητείται ο όρος της ψυχικής νόσου καθώς και η θεωρία και πρακτική της παραδοσιακής ψυχαναλυτικής προσέγγισης και ψυχιατρικής. Προτείνεται μια ευθυνοκεντρική ψυχοθεραπεία με ανατρεπτικές των παραδοσιακών πρακτικές οι οποίες είναι πολύ κοντά στη συστημική θεώρηση και σκέψη.

Στη συνέχεια επιχειρώ μια συνοπτική παρουσίαση των κεντρικών αξόνων, γύρω από τους οποίους αναπτύσσεται το βιβλίο.

· Αμφισβήτηση

Α) Επιστημονικότητας ψυχιατρικής / ψυχολογίας ( Η επιστήμη ασχολείται με το διαρκώς επαναλαμβανόμενο τρόπο μελέτης – πείραμα.)

Β) Αντικειμενικής καθαρότητας επιστημονικής μεθόδου

(Ποσοτικές μετρήσεις – αγνοούν τα μοναδικά γεγονότα, ξαναδιατυπώνουν μικρές, κοινές αλήθειες.)

Επιρροές ψυχολογίας/ ψυχιατρικής από:

- προσωπικές προκαταλήψεις και νευρώσεις

- πολιτιστικό περιβάλλον


Ποικιλία απόψεων για ψυχική νόσο ( Βιοχημική ανωμαλία έως ανύπαρκτη). Στην αρρώστια το άτομο επιλέγει εάν θα αναλάβει το ρόλο του αρρώστου, τον ψυχικά άρρωστο τον ονοματίζουν έτσι συγγενείς και ειδικοί – υποχρεωτική νοσηλεία.

Κοινωνικά απροσάρμοστος. Σε απόκλιση από τα κρατούντα ήθη. Σε σύγκρουση με ομάδες / οργανισμούς. = Ψυχικά ασθενής

 Χρησιμοποίηση ψυχιατρικής από κρατούσα τάξη.

Πολιτιστική παράδοση, Αξίες. Ιδεολογία.  = Επιρροές ορισμού ψυχικής νόσου


Εμφάνιση ψυχοθεραπείας (πολλές σχολές / μέθοδοι)

– νέα ερμηνεία ανθρώπινης δυσφορίας

– τρόπος αντιμετώπισης αγωνίας σύγχρονου ανθρώπου.

Στοιχεία Αναποτελεσματικότητας ψυχοθεραπείας όταν υπάρχουν:

- πρόσκαιρα αποτελέσματα

- πολλές υποτροπές

- εθισμός σε αυτήν

- ματαίωση θεραπευτή

- συνεχής αναζήτηση νέων τεχνικών.



Βασίζεται σε: 1) αναζήτηση εσωτερικών αιτιών πόνου.

2) ανταπόκριση στις βαθύτερες εσωτερικές ανάγκες.

3) μέσα από σχέσεις και επικοινωνία ο άνθρωπος γιατρεύει τις πληγές του.



Σύγχρονη έξαρση λόγω έλλειψης των παραπάνω.



H ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ανεπαρκής όταν είναι μόνο ΤΕΧΝΙΚΗ και όχι ΣΤΑΣΗ ΖΩΗΣ. Μόλις ο θεραπευόμενος συνειδητοποιήσει την μοναξιά του, τον εγκαταλείπει σε αυτήν.



· Αξιώματα ψυχανάλυσης που αμφισβητούνται



1) πραγματικότητα ψυχικής νόσου

2) διορθωτική εξερεύνηση παρελθόντος ασθενούς

3) μεταβίβαση

4) υποσυνείδητο που πρέπει να ανασκαφεί

5) ερμηνεία όχι αξιολόγηση της συμπεριφοράς

6) αλλαγή μέσα από επίγνωση και επιτρεπτικότητα

θεραπευτής: απρόσωπος και αντικειμενικός

απαγόρευση σχέσεων σε μια θεραπευτική ομάδα.



· Αλυσιτελές φαρμακολογικής αντιμετώπισης ψυχικής διαταραχής.



· Λειτουργικότερη προσέγγιση

– Σχέση με θεραπευτή.

- Ομαδική θεραπεία.



Σύγκριση των παραπάνω με προτάσεις και πρακτικές συστημικής θεραπείας.



· Τι συμβαίνει με τα άτομα που ζητούν βοήθεια.

Άρνηση πραγματικότητας – μη ικανοποίηση αναγκών.

Επιτυχία θεραπείας – πραγματικότητα είναι υπαρκτή και μέσα σε αυτή ικανοποιούμε τις ανάγκες μας.



· Πως ικανοποιούμε τις ανάγκες μας.

Μέσω της σχέσης και επαφής με την πραγματικότητα.

Μέσω του δεσμού με τον θεραπευτή.



· Βασικές ανάγκες.

Ίδιες για όλους – διαφορετικός ο τρόπος ικανοποίησης.

Ν’ αγαπά και να αγαπιέται – όχι επιδοκιμασία χωρίς διάκριση.

Να έχει αξία για τον εαυτό του και για τους άλλους – όταν η συμπεριφορά είναι κατώτερη από αυτή που θα μπορούσε τότε δεν αισθανόμαστε άξιοι.



· Ευθύνη.

Τρόπος ικανοποίησης αναγκών χωρίς να εμποδίζεται η ικανοποίηση των αναγκών των άλλων. Ικανότητα που μαθαίνεται με το παράδειγμα.



· Διδασκαλία της υπευθυνότητας.

Συνδυασμός αγάπης και πειθαρχίας. Όρια, συνέπεια του «μοντέλου» στη δοκιμασία των ορίων.



· Ευθυνοκεντρική ψυχοθεραπεία.

Τρόπος καθοδήγησης θεραπευόμενου ώστε να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα και να ικανοποιεί τις ανάγκες του.

1)Σύνδεση 2) Απόρριψη μη ρεαλιστικού τρόπου/ συμπεριφοράς και ταυτόχρονη αποδοχή του ίδιου 3) Διδασκαλία νέου τρόπου ευθυνοκεντρικής συμπεριφοράς.


· Σύνδεση ψυχοθεραπευτή / θεραπευόμενου.

Απαραίτητη. Προϋποθέτει διάθεση αυτοαποκάλυψης, υπευθυνότητα, ωριμότητα, ευαισθησία, αντοχή στην κριτική – δοκιμασίες, όχι παρηγόρια / Αρνηση – Αγνόηση – Απόδραση – Εκλογίκευση.


· Εφαρμογή στην εκπαίδευση.

Σύνδεση με μαθητές – Ψυχική κατάθεση.


· Ανάληψη ευθύνης της μοναδικότητας μας.

Πίεση κοινωνικής σύμβασης – καταδικάζει την ιδιαιτερότητα / απόκλιση – πλήρης υποταγή – θάβουμε τον αληθινό μας εαυτό.

Ανάληψη ευθύνης αυτού που είμαστε και αυτού που δεν είμαστε.


· Ψυχοπαθολογία ελληνικής οικογένειας.

Γάμος γυναίκας – αποκατάσταση – μη ικανοποίηση ερωτικών και συναισθηματικών αναγκών από σύζυγο ο οποίος δεν θέλει ευθύνες – αποκτά σχέση συμβιωτική με γιο για την κάλυψη των αναγκών της. Αναλαμβάνει τις συνέπειες των πράξεών του / του στερεί την πραγματικότητα.



· Ανάγκη της κοινωνίας με το υπερβατικό.

Η επιστήμη έχει αποδείξεις, δεν σχετίζεται με μυθολογίες.

Είναι ανθρώπινο δημιούργημα και δεν υπερβαίνει τη Θεία Χάρη.



Σύστημα δυτικού κόσμου: xωρίς οντολογική θεμελίωση δεν μπόρεσε να προσφέρει το λόγο, το σκοπό και την έννοια της ζωής.

Έρευνα: ψυχοθεραπευτές με ιστορικό οικογενειών πιστών, αντικαθιστούν με ψυχολογία το σύστημα πίστης των οικογενειών τους και αυτό προτείνουν.

Συμβολή Freud:

1) αποκήρυξη πουριτανισμού,

2) διακήρυξε ότι ο άνθρωπος δεν εξαντλείται στη συμπεριφορά του, αλλά έχει ένα βάθος ανεξιχνίαστο

3) διασώζει κρίσιμα στοιχεία ορθοδοξίας τα οποία σαμποτάρει η εκκλησιαστική πρακτική με ηθικισμό, τυπολατρεία και νομικισμό.

4) αναγνωρίζει ανάγκη θεραπευτικής δραστηριότητας προς τις βαθύτερες ρίζες της ανθρώπινης δυσφορίας.

Το παραπάνω βιβλίο έχει και θεωρητικό ενδιαφέρον, αλλά αυτό που έχω πραγματικά απολαύσει, του π. Φιλόθεου Φάρου είναι το "Έρωτος φύσις".

Θα μ’ ενδιέφεραν πολύ τα δικά σας σχόλια στους παραπάνω προβληματισμούς.

Έφη Κουντουράκη, οικογενειακή σύμβουλος – ψυχοθεραπεύτρια
ekountouraki@yahoo.com