Το ξεχασμένο «άθλημα αληθείας»
Tου Χρηστου Γιανναρα
Ετι κι έτι το ερώτημα: Πώς γεννιέται, πώς προκύπτει μια Γιορτή; Το καταγωγικό γεγονός πρέπει να είναι έκρηξη συλλογικής χαράς και η χαρά να αναβιώνει, πάντοτε εκρηκτική, σε κάθε επέτειο της πρώτης έκπληξης. Σήμερα στην Ελλάδα θα στήναμε Γιορτή, αν κάπου στο υπέδαφος της γης μας εντοπιζόταν κοίτασμα πετρελαίου ή φλέβα χρυσού. Το χρήμα μάς δίνει χαρά, το χρήμα θα γιορτάζαμε.
Κάποτε ο ελληνικός ή εξελληνισμένος κόσμος, γύρω από τη Μεσόγειο, κυνηγούσε άλλες χαρές: Πάλευε να βεβαιωθεί αν και κατά πόσο ενδέχεται «αθανατίζειν το θνητόν», «μετασχείν αθανασίας το ανθρώπινον γένος», «της αθανασίας μεταλαμβάνειν». Και «αθανασία» δεν σήμαινε απεριόριστη παράταση του βίου ή κάποιαν άσαρκη συνέχιση της ύπαρξης στον εφιάλτη ενός γραμμικά ατέλειωτου χρόνου. Αθανασία σήμαινε ελευθερία της ύπαρξης από τις αναγκαιότητες που επιβάλλει η προκαθορισμένη «φύση» ή «ουσία» του κάθε υπαρκτού, ελευθερία από τον χρόνο, τον χώρο, τη φθορά, τον θάνατο.
Σε αυτό τον κόσμο κατέφθασε άγγελμα χαράς, ευ-αγγέλιο, πρόξενος Γιορτής: Τα πάντα ξεκινάνε να υπάρχουν όχι από ανερμήνευτη αναγκαιότητα, αλλά από την ελευθερία μιας αυτοσυνείδητης έλλογης θέλησης. Σε φάτνη αλόγων, στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας, η Αιτιώδης Αρχή των υπαρκτών, ο Θεός, φανερώνει την ελευθερία του από τη θεότητά του: Είναι Θεός, όχι επειδή υποχρεώνεται «εκ προηγουμένου λόγου» της θείας φύσης ή ουσίας του να είναι αυτό που είναι. Είναι Θεός επειδή είναι αγάπη, κορύφωμα ελευθερίας – η αγάπη - ελευθερία καθορίζει αυτό που είναι ο Θεός, όχι η θεότητά του. Γι’ αυτό και γίνεται άνθρωπος, χωρίς να πάψει να είναι ελευθερία αγάπης, δηλαδή υπαρκτικά απεριόριστος. Ανθρωπος, Χριστός Ιησούς, ελεύθερος από τις αναγκαιότητες και της ανθρώπινης φύσης ή ουσίας: ανασταίνεται από τους νεκρούς.
Αυτό το άγγελμα το προσλαμβάνει ο Ελληνας όχι σαν μια ακόμη επινόηση ερμηνευτική του οντολογικού αινίγματος, σπουδαιότερη επινόηση από την πλωτινική τριάδα (Εν-Νους-Ψυχή), τις πλατωνικές «Ιδέες», το αριστοτελικό «Πρώτον Κινούν – ταυτότητα νου και νοητού». Προσλαμβάνει το χριστιανικό ευ-αγγέλιο ο Ελληνας και γιορτάζει, σημαδεύει τη διαδοχή των αιώνων η συλλογική έκρηξη της χαράς – δεν συστήνεται ποτέ Γιορτή για φιλοσοφικές επινοήσεις. Το ευ-αγγέλιο είναι μαρτυρία μιας ανοιχτής σε επαλήθευση ιστορικής εμπειρίας: Επώνυμα πρόσωπα, με συγκεκριμένο σε τόπο και χρόνο εντοπισμό, «επόπται γεννηθέντες» των γεγονότων για τα οποία μαρτυρούν, αναλαμβάνουν να καταγράψουν τα όσα είδαν με τα μάτια τους και άκουσαν με τα αφτιά τους και ψηλάφησαν τα χέρια τους.
Δεν καταπίνεις εύκολα οποιοδήποτε θρησκευτικό ιδεολόγημα όταν έχεις πίσω σου (ή μάλλον μέσα σου, στην παιδεία σου) Πλάτωνα και Αριστοτέλη και Πλωτίνο. Ούτε γιορτάζεις χαζοχαρούμενα, αν δεν ανοίγεται μπροστά σου η δυναμική της εμπειρικής επαλήθευσης των όσων προσλαμβάνεις. Η Γέννηση του Χριστού, ενανθρώπιση του απροσπέλαστου Θεού, γίνεται για τον Ελληνα, επί αιώνες, γιορτινή έκρηξη χαράς, επειδή η πιστοποίηση του γεγονότος είναι ανοιχτή, προσφέρεται μέσα από το άθλημα της σχέσης. Το άθλημα το γνωρίζει ο Ελληνας, ξέρει ότι ψηλαφούμε την αλήθεια όχι μέσα από πληροφορίες (αυτό ισχύει μόνο για τα ιδεολογήματα), αλλά μόνο «κατά μετοχήν», όταν μετέχουμε στον τρόπο του αληθούς, στην πραγματοποίηση του αληθεύειν. Ο εκχριστιανισμός των Ελλήνων δεν αντιπροσωπεύει αλλαγή θρησκευτικών «πεποιθήσεων», αλλά αλλαγή υπαρκτικού στόχου: Από το «άθλημα αληθείας» που ήταν η μετοχή στην Εκκλησία του Δήμου, πέρασαν στο «άθλημα αληθείας» που ήταν η Εκκλησία του ευχαριστιακού σώματος.
Κάποτε η συνέχεια της Γιορτής έσπασε. Το πώς και γιατί, είναι ερώτημα που συνοψίζει την τραγωδία του όψιμου, αφελληνισμένου Ελληνισμού και που οι Ελληνόφωνοι το απωθούμε ή το ξορκίζουμε με αφελείς δογματισμούς. Πάντως, δεν γιορτάζουμε πια Χριστούγεννα, ρεαλισμό επενδύσεων στην ελευθερία από τη θνητότητα – η θεσμοποιημένη επετειακή επανάληψη της Γιορτής δεν είναι έκρηξη χαράς. Γαντζωνόμαστε σε υποκατάστατα, μικροαπολαύσεις λησμοσύνης του θανάτου: Κάτι να χαρίσουμε, κάτι να μας χαρίσουν, να ευχηθούμε, να μας ευχηθούν, να ζωντανέψει η αλήθεια της ζωής ως σχέσης στην ανεμελιά των παιδιών, στην όση ζεστασιά της οικογένειας ή της φιλίας, σε όποιο ξέφτι κοινωνίας απομένει στην εγωκεντρική βιοτή μας.
Ο Ελληνισμός τέλειωσε ιστορικά από τη στιγμή που απεμπόλησε την ταυτότητά του: την προτεραιότητα των «κοινών», την ταύτιση του κοινωνείν με το αληθεύειν, τη χαρά των σχέσεων κοινωνίας ως πρώτο ζητούμενο. Με αυτή την ταυτότητα έδωσε ο Ελληνισμός γλώσσα στο χριστιανικό ευ-αγγέλιο, το έκανε Εικόνα, ποίηση, μέλος, δραματουργία, φιλόσοφο λόγο, θεσμό επισκοπής, ενορίας, συνόδου. Μια ατομοκεντρική συλλογικότητα μόνο ψευδωνύμως μπορεί να λέγεται ελληνική και μια ατομοκεντρική θρησκευτικότητα δεν έχει την παραμικρή σχέση με το εκκλησιαστικό γεγονός.
Από τη Γιορτή των Χριστουγέννων μας χωρίζει «χάσμα μέγα», αγεφύρωτο, διαφοράς τρόπου της ύπαρξης. Την εκκλησιαστική Εικόνα την αντικαταστήσαμε με θρησκευτικές ζωγραφιές, τη δραματουργία με εθιμοτυπικά στερεότυπα, το εκκλησιαστικό μέλος με συναισθηματικές καντάδες ή μουσειακά ιδιότυπα ακούσματα, την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική με τσιμεντένιες τούρτες τερατώδους ακαλαισθησίας. Ολα πια στοχεύουν στο άτομο: να το εντυπωσιάσουν, να το συγκινήσουν, να το διδάξουν, να το υποβάλουν. Το κήρυγμα, η κατήχηση, αποκομμένα από το εκκλησιαστικό γεγονός, υπηρετούν αποκλειστικά την ατομοκεντρική, ενστικτώδη θρησκευτικότητα. Ποια χαρά Γιορτής να προκύψει, όταν η ζωή είναι εγκλωβισμένη στο εγώ, στη μονοτροπία της φθοράς, της θνητότητας, στην αλογία μεταφυσικών εκζητήσεων ατομικής σωτηρίας, ατομικών αξιομισθιών;
Κάθε φορά που ενθρονίζεται νέος αρχιεπίσκοπος αναθαρρεύουν οι ελπίδες: Δεν μπορεί, αυτός κάτι θα έχει διδαχθεί από τη νέκρα ή την παρδαλή εντυπωσιοθηρία των προκατόχων του. Κάτι θα καταλαβαίνει από τη ζωτική, κατεπείγουσα ανάγκη να αποκαταστήσει εκκλησιαστική λατρεία αντί για θρησκευτικο-μαγικές ιερουργίες, εκκλησιαστικό κήρυγμα αντί για θρησκευτικά, ηθικολογικά φληναφήματα, κατήχηση, μύηση στην ποίηση, στην Εικόνα, στην εκκλησιαστική άσκηση, όχι «διδακτικές» παιδαριωδίες. Να ξαναγίνει η ενορία λαϊκό σώμα, να πάψει να είναι το ανάλογο παραρτημάτων του ΙΚΑ. Να γνοιαστεί για τη μοναξιά και την εγκατάλειψη που βιώνουν οι κληρικοί του, να είναι συλλειτουργός, όχι διοικητής.
Και κάθε φορά οι ελπίδες καταρρέουν. Ισως για να «τελειούται η δύναμις» της ελπίδας «εν ασθενεία». Ισως γιατί «χάσμα μέγα» μας χωρίζει από το ευ-αγγέλιο και η οδύνη της ορφάνιας είναι γέφυρα επανασύνδεσης.
Δευτέρα 28 Δεκεμβρίου 2009
Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2009
Η γυναίκα της ζωής μου - Κύκλος συμβουλευτικής
Η γυναίκα της ζωής μου - Κύκλος συμβουλευτικής
Πολλοί ρόλοι για μια γυναίκα… Μητέρα, κόρη, σύντροφος, αδελφή, φίλη, εργαζόμενη, καριερίστα…
Πολλά συναισθήματα για μια γυναίκα… Αγάπη, τρυφερότητα, ευθύνες, αγωνία, άγχος, φόβος, μοναξιά…
Έχουμε συνηθίσει να συνδέουμε τις γυναίκες με τον πολλαπλό τους ρόλο, καθώς και με συγκεκριμένα μοτίβα συμπεριφοράς.
Τι γίνεται όμως με τις ανάγκες τους;
Ο στόχος αυτού του κύκλου είναι να συνδεθούν οι γυναίκες με όσα έχουν ανάγκη για να είναι εντάξει, όχι μόνο στις υποχρεώσεις τους, αλλά και στις επιθυμίες τους.
Έναρξη ομάδας: Ιανουάριος 2010. Οι ομαδικές συνεδρίες γίνονται κάθε 15 ημέρες και διαρκούν δύο ώρες. Με κάθε ενδιαφερόμενο προηγείται δωρεάν ατομική συνάντηση για περαιτέρω πληροφορίες από 07- 21/12/09.
Χώρος διεξαγωγής: Αγίου Ιωάννου & Αθ. Διάκου 1α, Αγία Παρασκευή
Επικοινωνία:
v Θένη Αξιοτοπούλου, οικογενειακή σύμβουλος- ψυχοθεραπεύτρια
210 60 85 417, 6946 971108, e-mail: theni_ax@yahoo.com
v Έφη Κουντουράκη, οικογενειακή σύμβουλος – ψυχοθεραπεύτρια
6937 485148 /e-mail: ekountouraki@yahoo.com
Δευτέρα 7 Δεκεμβρίου 2009
Δεσμοί και Δεσμά στη ζωή μας
Δεσμοί και Δεσμά στη ζωή μας
Ομάδα Συμβουλευτικής με θέμα τις Ανθρώπινες Σχέσεις
Προερχόμαστε από μια οικογένεια με την οποία μας συνδέουν δεσμοί αίματος. Συναναστρεφόμαστε καθημερινά ανθρώπους με τους οποίους διατηρούμε σχέσεις, άλλοτε αναπτύσσουμε φιλίες, έχθρες, έρωτες, επαγγελματικές ή και τυπικές σχέσεις .
Αναζητούμε ή έχουμε ήδη βρει τον/την σύντροφο της ζωής μας. Φέρνουμε στον κόσμο παιδιά και το «μαζί» παίρνει άλλο νόημα. Ακόμα όμως και τις στιγμές μοναξιάς που βιώνει ο καθένας, κάποιος Άλλος τον καλεί σε διάλογο, ο μεγάλος άγνωστος, ο εαυτός του.
Η σχέση πάντα είναι το ζητούμενο αλλά και το πεδίο όπου αναπτύσσονται συγκρούσεις και ο καθένας βιώνει απογοητεύσεις και αδιέξοδα.
Στόχος της ομάδας είναι να διερευνηθούν οι τρόποι με τους οποίους, οι δεσμοί στη ζωή μπορούν να είναι κυρίως πηγή χαράς, στήριξης και απελευθέρωσης.
Έναρξη ομάδας: Ιανουάριος 2010. Οι ομαδικές συνεδρίες γίνονται κάθε 15 ημέρες και διαρκούν δύο ώρες. Μεταξύ 1η και 21η Δεκεμβρίου θα πραγματοποιείται με κάθε ενδιαφερόμενο δωρεάν ατομική συνάντηση για περαιτέρω πληροφορίες.
Χώρος διεξαγωγής: Ομήρου & Ελ. Βενιζέλου 34, Ν. Σμύρνη
Επικοινωνία:
Έφη Κουντουράκη, οικογενειακή σύμβουλος – ψυχοθεραπεύτρια
6937 485148 /e-mail: ekountouraki@yahoo.com , www.ekountouraki.blogspot.com
Θένη Αξιοτοπούλου, οικογενειακή σύμβουλος- ψυχοθεραπεύτρια
210 60 85 417, 6946 971108, e-mail: theni_ax@yahoo.com, www.theniaxiotopoulou.blogspot.com
Κυριακή 6 Δεκεμβρίου 2009
Το λυκόφως της ματαιοδοξίας
http://www.kathimerini.gr/ Hμερομηνία δημοσίευσης: 06-12-09
Eπισημανσεις
Το λυκόφως της ματαιοδοξίας
Tων Daniel Klein και Thomaw Cathcart*
Τι αποκαλύπτει, αλήθεια, η τρέχουσα αιμοδιψής βαμπιρομανία μας; Καθώς η «Νέα Σελήνη», η συνέχεια του «Λυκόφωτος», έχει αρχίσει ήδη να προβάλλεται στους κινηματογράφους και να γεμίζει τις αίθουσες, το ερώτημα τίθεται και πάλι από γονείς και άλλους ανησυχούντες ενηλίκους.
Σίγουρα, τα βαμπίρ είναι σέξι μ’ έναν τρόπο που αγγίζει τα όρια του σαδομαζοχισμού – είτε με τη μορφή του Κρίστοφερ Λι είτε ενός νεότερου και ωραιότερου βρικόλακα, όπως ο Εντουαρντ στη «Νέα Σελήνη». Τι έχει να μας πει όμως αυτή η αναπάντεχνη σημερινή μόδα για το «πνεύμα των καιρών»;
Εχει να πει πολλά, σύμφωνα με την Τζένιφερ Μακ Μάον, υπαρξίστρια φιλόσοφο και ερευνήτρια της ποπ κουλτούρας. Η φανταστική δυνατότητα να γίνουμε βρικόλακες μας προσφέρει εκείνο που ο φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ αποκαλούσε «στρατηγική άρνησης του θανάτου». Η στρατηγική αυτή είναι ο τρόπος μας να αντιμετωπίζουμε τη θνητότητά μας και το άγχος που τη συνοδεύει, καταφεύγοντας σε ένα μύθο αιώνιας ζωής, που μας δίνει τη δυνατότητα να ξεχνάμε το γεγονός ότι ζούμε υπό την απειλή του θανάτου. Η θρησκευτική αντίληψη της μετά θάνατον ζωής κάλυπτε αυτή την ανάγκη, αλλά για τους σημερινούς νεαρούς και νεαρές μια αιώνια ζωή παίζοντας άρπα σε πράσινα λιβάδια δεν διαθέτει δραματική ένταση ούτε στυλ. Σύμφωνα με την κ. Μακ Μάον, ωστόσο, υπάρχει και άλλη μια εξήγηση της έλξης που ασκούν οι βρικόλακες, ακόμα πιο σημαντική από το άγχος του θανάτου: ο φόβος για την απώλεια της νεανικής ομορφιάς. Αναμφίβολα, η αιώνια ανυπαρξία είναι φοβερή, αλλά το να γεράσεις και να χάσεις το σεξαπίλ σου είναι ακόμα χειρότερο. Είναι σαν να γίνεσαι, ας πούμε, ζωντανός νεκρός. Φρίκη.
Η Μπέλα, η έφηβη των ταινιών, που βρίσκεται στην από δω πλευρά του Μεγάλου Φράχτη, φαίνεται πιο γοητευμένη από τη στάσιμη ηλικία των καινούργιων βαμπίρ φίλων της παρά από την αιώνια ζωή τους· στην πραγματικότητα, η άτρωτη νιότη τους της προκαλεί φθόνο.
«Δεν γερνάτε; Αστειεύεστε; Μόνο εγώ θα γεράσω; Είναι δίκαιο αυτό;» Σ’ ένα άλλο σημείο η Μπέλα επιμένει ότι κάθε γυναίκα ονειρεύεται να παγώσει στην ηλικία των 18.
Οι υπαρξιστές ξέρουν για ποιο πράγμα μιλάει η Μπέλα. Ξεκινώντας από εκεί όπου άφησε ο Χάιντεγκερ το θέμα του άγχους του θανάτου, ο Σαρτρ και ο Καμύ εστίασαν στο φόβο και τη φρίκη που κυριαρχεί στο πρελούδιο εκείνο του θανάτου, τη σωματική παρακμή. Ο Σαρτρ μίλησε για τη «ναυτία» που καταλαμβάνει το νου του ανθρώπου όταν παρακολουθεί αβοήθητος το σώμα του να ξεπέφτει, προκαλώντας αναπόφευκτα την αποξένωση της συνείδησης από το σώμα. Και ο Καμύ ήρθε να προσθέσει: «Ερχεται μια μέρα όταν ο άνθρωπος διαπιστώνει πως ανήκει στο χρόνο, και με τον τρόμο που τον καταλαμβάνει, αναγνωρίζει τον χειρότερό του εχθρό».
Υπάρχει ωστόσο ένας άλλος υπαρξιστής φιλόσοφος, που μας κάνει ν’ αναρωτιόμαστε αν αυτό το βαμπιρικό φετίχ έχει κάποια αξία. Η ιδέα του Φρειδερίκου Νίτσε για την «αιώνια επιστροφή» –το να ζεις σαν να πρόκειται η ζωή σου να επαναλαμβάνεται εις το διηνεκές– αποκτά μια συναρπαστική καινούργια διάσταση όταν η Μπέλα μαθαίνει ότι ο βρικόλακας αγαπημένος της, ο Εντουαρντ, θα παραμείνει για πάντα έφηβος στο γυμνάσιο. Η Μπέλα δεν εντυπωσιάζεται και τόσο από αυτήν τη μορφή βαμπιρικής αθανασίας, ίσως γιατί της θυμίζει την αντίδραση του Γούντι Αλεν στην αιώνια επιστροφή του Νίτσε: «Δηλαδή, αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να δω πάλι όλο το Τσίρκο στον Πάγο; Α, δεν αξίζει τον κόπο».
Μήπως ακούσαμε την Μπέλα να μουρμουρίζει: «Σημαίνει αυτό ότι θα πρέπει να παρακολουθήσεις πάλι το μάθημα βιολογίας του κυρίου Μπάνερ; Μπλιαχ!»
* Ο Ντάνιελ Κλάιν και ο Τόμας Κάθκαρντ είναι συγγραφείς του βιβλίου «Hiedegger and a Hippo Walk Through Those Pretty Gates».
Eπισημανσεις
Το λυκόφως της ματαιοδοξίας
Tων Daniel Klein και Thomaw Cathcart*
Τι αποκαλύπτει, αλήθεια, η τρέχουσα αιμοδιψής βαμπιρομανία μας; Καθώς η «Νέα Σελήνη», η συνέχεια του «Λυκόφωτος», έχει αρχίσει ήδη να προβάλλεται στους κινηματογράφους και να γεμίζει τις αίθουσες, το ερώτημα τίθεται και πάλι από γονείς και άλλους ανησυχούντες ενηλίκους.
Σίγουρα, τα βαμπίρ είναι σέξι μ’ έναν τρόπο που αγγίζει τα όρια του σαδομαζοχισμού – είτε με τη μορφή του Κρίστοφερ Λι είτε ενός νεότερου και ωραιότερου βρικόλακα, όπως ο Εντουαρντ στη «Νέα Σελήνη». Τι έχει να μας πει όμως αυτή η αναπάντεχνη σημερινή μόδα για το «πνεύμα των καιρών»;
Εχει να πει πολλά, σύμφωνα με την Τζένιφερ Μακ Μάον, υπαρξίστρια φιλόσοφο και ερευνήτρια της ποπ κουλτούρας. Η φανταστική δυνατότητα να γίνουμε βρικόλακες μας προσφέρει εκείνο που ο φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ αποκαλούσε «στρατηγική άρνησης του θανάτου». Η στρατηγική αυτή είναι ο τρόπος μας να αντιμετωπίζουμε τη θνητότητά μας και το άγχος που τη συνοδεύει, καταφεύγοντας σε ένα μύθο αιώνιας ζωής, που μας δίνει τη δυνατότητα να ξεχνάμε το γεγονός ότι ζούμε υπό την απειλή του θανάτου. Η θρησκευτική αντίληψη της μετά θάνατον ζωής κάλυπτε αυτή την ανάγκη, αλλά για τους σημερινούς νεαρούς και νεαρές μια αιώνια ζωή παίζοντας άρπα σε πράσινα λιβάδια δεν διαθέτει δραματική ένταση ούτε στυλ. Σύμφωνα με την κ. Μακ Μάον, ωστόσο, υπάρχει και άλλη μια εξήγηση της έλξης που ασκούν οι βρικόλακες, ακόμα πιο σημαντική από το άγχος του θανάτου: ο φόβος για την απώλεια της νεανικής ομορφιάς. Αναμφίβολα, η αιώνια ανυπαρξία είναι φοβερή, αλλά το να γεράσεις και να χάσεις το σεξαπίλ σου είναι ακόμα χειρότερο. Είναι σαν να γίνεσαι, ας πούμε, ζωντανός νεκρός. Φρίκη.
Η Μπέλα, η έφηβη των ταινιών, που βρίσκεται στην από δω πλευρά του Μεγάλου Φράχτη, φαίνεται πιο γοητευμένη από τη στάσιμη ηλικία των καινούργιων βαμπίρ φίλων της παρά από την αιώνια ζωή τους· στην πραγματικότητα, η άτρωτη νιότη τους της προκαλεί φθόνο.
«Δεν γερνάτε; Αστειεύεστε; Μόνο εγώ θα γεράσω; Είναι δίκαιο αυτό;» Σ’ ένα άλλο σημείο η Μπέλα επιμένει ότι κάθε γυναίκα ονειρεύεται να παγώσει στην ηλικία των 18.
Οι υπαρξιστές ξέρουν για ποιο πράγμα μιλάει η Μπέλα. Ξεκινώντας από εκεί όπου άφησε ο Χάιντεγκερ το θέμα του άγχους του θανάτου, ο Σαρτρ και ο Καμύ εστίασαν στο φόβο και τη φρίκη που κυριαρχεί στο πρελούδιο εκείνο του θανάτου, τη σωματική παρακμή. Ο Σαρτρ μίλησε για τη «ναυτία» που καταλαμβάνει το νου του ανθρώπου όταν παρακολουθεί αβοήθητος το σώμα του να ξεπέφτει, προκαλώντας αναπόφευκτα την αποξένωση της συνείδησης από το σώμα. Και ο Καμύ ήρθε να προσθέσει: «Ερχεται μια μέρα όταν ο άνθρωπος διαπιστώνει πως ανήκει στο χρόνο, και με τον τρόμο που τον καταλαμβάνει, αναγνωρίζει τον χειρότερό του εχθρό».
Υπάρχει ωστόσο ένας άλλος υπαρξιστής φιλόσοφος, που μας κάνει ν’ αναρωτιόμαστε αν αυτό το βαμπιρικό φετίχ έχει κάποια αξία. Η ιδέα του Φρειδερίκου Νίτσε για την «αιώνια επιστροφή» –το να ζεις σαν να πρόκειται η ζωή σου να επαναλαμβάνεται εις το διηνεκές– αποκτά μια συναρπαστική καινούργια διάσταση όταν η Μπέλα μαθαίνει ότι ο βρικόλακας αγαπημένος της, ο Εντουαρντ, θα παραμείνει για πάντα έφηβος στο γυμνάσιο. Η Μπέλα δεν εντυπωσιάζεται και τόσο από αυτήν τη μορφή βαμπιρικής αθανασίας, ίσως γιατί της θυμίζει την αντίδραση του Γούντι Αλεν στην αιώνια επιστροφή του Νίτσε: «Δηλαδή, αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να δω πάλι όλο το Τσίρκο στον Πάγο; Α, δεν αξίζει τον κόπο».
Μήπως ακούσαμε την Μπέλα να μουρμουρίζει: «Σημαίνει αυτό ότι θα πρέπει να παρακολουθήσεις πάλι το μάθημα βιολογίας του κυρίου Μπάνερ; Μπλιαχ!»
* Ο Ντάνιελ Κλάιν και ο Τόμας Κάθκαρντ είναι συγγραφείς του βιβλίου «Hiedegger and a Hippo Walk Through Those Pretty Gates».
Σάββατο 5 Δεκεμβρίου 2009
π. Φιλόθεου Φάρου, «Ο μύθος της ψυχικής νόσου»
Προσέγγιση του βιβλίου του π. Φιλόθεου Φάρου, «Ο μύθος της ψυχικής νόσου»
Ο λόγος για τον οποίο διαλέγω να παρουσιάσω αυτό το βιβλίο είναι γιατί έχει αγγίξει εάν όχι απαντήσει σε προσωπικούς μου προβληματισμούς και προκαταλήψεις σε σχέση με την ψυχαναλυτική και ψυχιατρική θεωρία και πρακτική.
Κάποια από τα προσωπικά μου ερωτήματα τα οποία συνάντησα και σε αυτό το βιβλίο είναι τα εξής:
- Πώς θα γίνει καλύτερη η ζωή ενός ανθρώπου εάν καταλάβει ότι για πράγματα που του συμβαίνουν τώρα και έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή του, ευθύνονται λανθασμένοι χειρισμοί των γονιών του, ή η κοινωνία.
- Πώς θα γίνει καλύτερη η ζωή ενός ανθρώπου εάν διαγνωσθεί η ασθένεια που τον κατατρέχει, κατηγοριοποιηθεί και λάβει την αντίστοιχη φαρμακευτική αγωγή, βρεθεί σε καταστολή και απομόνωση είτε στο χώρο του σπιτιού του είτε σε ένα ψυχιατρείο.
- Γιατί η ίδια συμπεριφορά παίρνει διαφορετική ταμπέλα ανάλογα με το πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο εμφανίζεται και διαφορετική αντιμετώπιση και ποια σκοπιμότητα καθορίζει την ταμπέλα και την αντιμετώπιση. Π.χ. δαιμονισμένος – ψυχασθενής.
- Γιατί η ψυχολογία είναι επιστήμη και εάν δεν είναι γιατί πρέπει να γίνει.
- Γιατί ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να είναι μια απρόσιτη και θολή φιγούρα χωρίς το δικό του πρόσωπο.
- Πως αναγνωρίζεται η μοναδικότητα του κάθε προσώπου όταν όλοι υπαγόμαστε στην ίδια κατηγοριοποίηση ψυχοπαθολογιών.
- Ποια ή σχέση θρησκείας και ψυχοθεραπείας και ποια η θέση του μεταφυσικού στοιχείου γενικότερα στην ψυχοθεραπεία.
- Πως καλύπτει η ψυχοθεραπεία τις οντολογικές ανησυχίες του ανθρώπου.
- Ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου, η κάλυψη των οποίων θα τον κάνει να νοιώθει πληρότητα.
- Πώς καλύπτονται αυτές οι ανάγκες.
- Ποια η συμβολή της ψυχοθεραπείας και του ψυχοθεραπευτή στην κάλυψη των αναγκών.
- Γιατί οι άνθρωποι ζητούν βοήθεια στην ψυχοθεραπεία
Στο βιβλίο αυτό αμφισβητείται ο όρος της ψυχικής νόσου καθώς και η θεωρία και πρακτική της παραδοσιακής ψυχαναλυτικής προσέγγισης και ψυχιατρικής. Προτείνεται μια ευθυνοκεντρική ψυχοθεραπεία με ανατρεπτικές των παραδοσιακών πρακτικές οι οποίες είναι πολύ κοντά στη συστημική θεώρηση και σκέψη.
Στη συνέχεια επιχειρώ μια συνοπτική παρουσίαση των κεντρικών αξόνων, γύρω από τους οποίους αναπτύσσεται το βιβλίο.
· Αμφισβήτηση
Α) Επιστημονικότητας ψυχιατρικής / ψυχολογίας ( Η επιστήμη ασχολείται με το διαρκώς επαναλαμβανόμενο τρόπο μελέτης – πείραμα.)
Β) Αντικειμενικής καθαρότητας επιστημονικής μεθόδου
(Ποσοτικές μετρήσεις – αγνοούν τα μοναδικά γεγονότα, ξαναδιατυπώνουν μικρές, κοινές αλήθειες.)
Επιρροές ψυχολογίας/ ψυχιατρικής από:
- προσωπικές προκαταλήψεις και νευρώσεις
- πολιτιστικό περιβάλλον
Ποικιλία απόψεων για ψυχική νόσο ( Βιοχημική ανωμαλία έως ανύπαρκτη). Στην αρρώστια το άτομο επιλέγει εάν θα αναλάβει το ρόλο του αρρώστου, τον ψυχικά άρρωστο τον ονοματίζουν έτσι συγγενείς και ειδικοί – υποχρεωτική νοσηλεία.
Κοινωνικά απροσάρμοστος. Σε απόκλιση από τα κρατούντα ήθη. Σε σύγκρουση με ομάδες / οργανισμούς. = Ψυχικά ασθενής
Χρησιμοποίηση ψυχιατρικής από κρατούσα τάξη.
Πολιτιστική παράδοση, Αξίες. Ιδεολογία. = Επιρροές ορισμού ψυχικής νόσου
Εμφάνιση ψυχοθεραπείας (πολλές σχολές / μέθοδοι)
– νέα ερμηνεία ανθρώπινης δυσφορίας
– τρόπος αντιμετώπισης αγωνίας σύγχρονου ανθρώπου.
Στοιχεία Αναποτελεσματικότητας ψυχοθεραπείας όταν υπάρχουν:
- πρόσκαιρα αποτελέσματα
- πολλές υποτροπές
- εθισμός σε αυτήν
- ματαίωση θεραπευτή
- συνεχής αναζήτηση νέων τεχνικών.
Βασίζεται σε: 1) αναζήτηση εσωτερικών αιτιών πόνου.
2) ανταπόκριση στις βαθύτερες εσωτερικές ανάγκες.
3) μέσα από σχέσεις και επικοινωνία ο άνθρωπος γιατρεύει τις πληγές του.
Σύγχρονη έξαρση λόγω έλλειψης των παραπάνω.
H ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ανεπαρκής όταν είναι μόνο ΤΕΧΝΙΚΗ και όχι ΣΤΑΣΗ ΖΩΗΣ. Μόλις ο θεραπευόμενος συνειδητοποιήσει την μοναξιά του, τον εγκαταλείπει σε αυτήν.
· Αξιώματα ψυχανάλυσης που αμφισβητούνται
1) πραγματικότητα ψυχικής νόσου
2) διορθωτική εξερεύνηση παρελθόντος ασθενούς
3) μεταβίβαση
4) υποσυνείδητο που πρέπει να ανασκαφεί
5) ερμηνεία όχι αξιολόγηση της συμπεριφοράς
6) αλλαγή μέσα από επίγνωση και επιτρεπτικότητα
θεραπευτής: απρόσωπος και αντικειμενικός
απαγόρευση σχέσεων σε μια θεραπευτική ομάδα.
· Αλυσιτελές φαρμακολογικής αντιμετώπισης ψυχικής διαταραχής.
· Λειτουργικότερη προσέγγιση
– Σχέση με θεραπευτή.
- Ομαδική θεραπεία.
Σύγκριση των παραπάνω με προτάσεις και πρακτικές συστημικής θεραπείας.
· Τι συμβαίνει με τα άτομα που ζητούν βοήθεια.
Άρνηση πραγματικότητας – μη ικανοποίηση αναγκών.
Επιτυχία θεραπείας – πραγματικότητα είναι υπαρκτή και μέσα σε αυτή ικανοποιούμε τις ανάγκες μας.
· Πως ικανοποιούμε τις ανάγκες μας.
Μέσω της σχέσης και επαφής με την πραγματικότητα.
Μέσω του δεσμού με τον θεραπευτή.
· Βασικές ανάγκες.
Ίδιες για όλους – διαφορετικός ο τρόπος ικανοποίησης.
Ν’ αγαπά και να αγαπιέται – όχι επιδοκιμασία χωρίς διάκριση.
Να έχει αξία για τον εαυτό του και για τους άλλους – όταν η συμπεριφορά είναι κατώτερη από αυτή που θα μπορούσε τότε δεν αισθανόμαστε άξιοι.
· Ευθύνη.
Τρόπος ικανοποίησης αναγκών χωρίς να εμποδίζεται η ικανοποίηση των αναγκών των άλλων. Ικανότητα που μαθαίνεται με το παράδειγμα.
· Διδασκαλία της υπευθυνότητας.
Συνδυασμός αγάπης και πειθαρχίας. Όρια, συνέπεια του «μοντέλου» στη δοκιμασία των ορίων.
· Ευθυνοκεντρική ψυχοθεραπεία.
Τρόπος καθοδήγησης θεραπευόμενου ώστε να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα και να ικανοποιεί τις ανάγκες του.
1)Σύνδεση 2) Απόρριψη μη ρεαλιστικού τρόπου/ συμπεριφοράς και ταυτόχρονη αποδοχή του ίδιου 3) Διδασκαλία νέου τρόπου ευθυνοκεντρικής συμπεριφοράς.
· Σύνδεση ψυχοθεραπευτή / θεραπευόμενου.
Απαραίτητη. Προϋποθέτει διάθεση αυτοαποκάλυψης, υπευθυνότητα, ωριμότητα, ευαισθησία, αντοχή στην κριτική – δοκιμασίες, όχι παρηγόρια / Αρνηση – Αγνόηση – Απόδραση – Εκλογίκευση.
· Εφαρμογή στην εκπαίδευση.
Σύνδεση με μαθητές – Ψυχική κατάθεση.
· Ανάληψη ευθύνης της μοναδικότητας μας.
Πίεση κοινωνικής σύμβασης – καταδικάζει την ιδιαιτερότητα / απόκλιση – πλήρης υποταγή – θάβουμε τον αληθινό μας εαυτό.
Ανάληψη ευθύνης αυτού που είμαστε και αυτού που δεν είμαστε.
· Ψυχοπαθολογία ελληνικής οικογένειας.
Γάμος γυναίκας – αποκατάσταση – μη ικανοποίηση ερωτικών και συναισθηματικών αναγκών από σύζυγο ο οποίος δεν θέλει ευθύνες – αποκτά σχέση συμβιωτική με γιο για την κάλυψη των αναγκών της. Αναλαμβάνει τις συνέπειες των πράξεών του / του στερεί την πραγματικότητα.
· Ανάγκη της κοινωνίας με το υπερβατικό.
Η επιστήμη έχει αποδείξεις, δεν σχετίζεται με μυθολογίες.
Είναι ανθρώπινο δημιούργημα και δεν υπερβαίνει τη Θεία Χάρη.
Σύστημα δυτικού κόσμου: xωρίς οντολογική θεμελίωση δεν μπόρεσε να προσφέρει το λόγο, το σκοπό και την έννοια της ζωής.
Έρευνα: ψυχοθεραπευτές με ιστορικό οικογενειών πιστών, αντικαθιστούν με ψυχολογία το σύστημα πίστης των οικογενειών τους και αυτό προτείνουν.
Συμβολή Freud:
1) αποκήρυξη πουριτανισμού,
2) διακήρυξε ότι ο άνθρωπος δεν εξαντλείται στη συμπεριφορά του, αλλά έχει ένα βάθος ανεξιχνίαστο
3) διασώζει κρίσιμα στοιχεία ορθοδοξίας τα οποία σαμποτάρει η εκκλησιαστική πρακτική με ηθικισμό, τυπολατρεία και νομικισμό.
4) αναγνωρίζει ανάγκη θεραπευτικής δραστηριότητας προς τις βαθύτερες ρίζες της ανθρώπινης δυσφορίας.
Το παραπάνω βιβλίο έχει και θεωρητικό ενδιαφέρον, αλλά αυτό που έχω πραγματικά απολαύσει, του π. Φιλόθεου Φάρου είναι το "Έρωτος φύσις".
Θα μ’ ενδιέφεραν πολύ τα δικά σας σχόλια στους παραπάνω προβληματισμούς.
Έφη Κουντουράκη, οικογενειακή σύμβουλος – ψυχοθεραπεύτρια
ekountouraki@yahoo.com
Ο λόγος για τον οποίο διαλέγω να παρουσιάσω αυτό το βιβλίο είναι γιατί έχει αγγίξει εάν όχι απαντήσει σε προσωπικούς μου προβληματισμούς και προκαταλήψεις σε σχέση με την ψυχαναλυτική και ψυχιατρική θεωρία και πρακτική.
Κάποια από τα προσωπικά μου ερωτήματα τα οποία συνάντησα και σε αυτό το βιβλίο είναι τα εξής:
- Πώς θα γίνει καλύτερη η ζωή ενός ανθρώπου εάν καταλάβει ότι για πράγματα που του συμβαίνουν τώρα και έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή του, ευθύνονται λανθασμένοι χειρισμοί των γονιών του, ή η κοινωνία.
- Πώς θα γίνει καλύτερη η ζωή ενός ανθρώπου εάν διαγνωσθεί η ασθένεια που τον κατατρέχει, κατηγοριοποιηθεί και λάβει την αντίστοιχη φαρμακευτική αγωγή, βρεθεί σε καταστολή και απομόνωση είτε στο χώρο του σπιτιού του είτε σε ένα ψυχιατρείο.
- Γιατί η ίδια συμπεριφορά παίρνει διαφορετική ταμπέλα ανάλογα με το πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο εμφανίζεται και διαφορετική αντιμετώπιση και ποια σκοπιμότητα καθορίζει την ταμπέλα και την αντιμετώπιση. Π.χ. δαιμονισμένος – ψυχασθενής.
- Γιατί η ψυχολογία είναι επιστήμη και εάν δεν είναι γιατί πρέπει να γίνει.
- Γιατί ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να είναι μια απρόσιτη και θολή φιγούρα χωρίς το δικό του πρόσωπο.
- Πως αναγνωρίζεται η μοναδικότητα του κάθε προσώπου όταν όλοι υπαγόμαστε στην ίδια κατηγοριοποίηση ψυχοπαθολογιών.
- Ποια ή σχέση θρησκείας και ψυχοθεραπείας και ποια η θέση του μεταφυσικού στοιχείου γενικότερα στην ψυχοθεραπεία.
- Πως καλύπτει η ψυχοθεραπεία τις οντολογικές ανησυχίες του ανθρώπου.
- Ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου, η κάλυψη των οποίων θα τον κάνει να νοιώθει πληρότητα.
- Πώς καλύπτονται αυτές οι ανάγκες.
- Ποια η συμβολή της ψυχοθεραπείας και του ψυχοθεραπευτή στην κάλυψη των αναγκών.
- Γιατί οι άνθρωποι ζητούν βοήθεια στην ψυχοθεραπεία
Στο βιβλίο αυτό αμφισβητείται ο όρος της ψυχικής νόσου καθώς και η θεωρία και πρακτική της παραδοσιακής ψυχαναλυτικής προσέγγισης και ψυχιατρικής. Προτείνεται μια ευθυνοκεντρική ψυχοθεραπεία με ανατρεπτικές των παραδοσιακών πρακτικές οι οποίες είναι πολύ κοντά στη συστημική θεώρηση και σκέψη.
Στη συνέχεια επιχειρώ μια συνοπτική παρουσίαση των κεντρικών αξόνων, γύρω από τους οποίους αναπτύσσεται το βιβλίο.
· Αμφισβήτηση
Α) Επιστημονικότητας ψυχιατρικής / ψυχολογίας ( Η επιστήμη ασχολείται με το διαρκώς επαναλαμβανόμενο τρόπο μελέτης – πείραμα.)
Β) Αντικειμενικής καθαρότητας επιστημονικής μεθόδου
(Ποσοτικές μετρήσεις – αγνοούν τα μοναδικά γεγονότα, ξαναδιατυπώνουν μικρές, κοινές αλήθειες.)
Επιρροές ψυχολογίας/ ψυχιατρικής από:
- προσωπικές προκαταλήψεις και νευρώσεις
- πολιτιστικό περιβάλλον
Ποικιλία απόψεων για ψυχική νόσο ( Βιοχημική ανωμαλία έως ανύπαρκτη). Στην αρρώστια το άτομο επιλέγει εάν θα αναλάβει το ρόλο του αρρώστου, τον ψυχικά άρρωστο τον ονοματίζουν έτσι συγγενείς και ειδικοί – υποχρεωτική νοσηλεία.
Κοινωνικά απροσάρμοστος. Σε απόκλιση από τα κρατούντα ήθη. Σε σύγκρουση με ομάδες / οργανισμούς. = Ψυχικά ασθενής
Χρησιμοποίηση ψυχιατρικής από κρατούσα τάξη.
Πολιτιστική παράδοση, Αξίες. Ιδεολογία. = Επιρροές ορισμού ψυχικής νόσου
Εμφάνιση ψυχοθεραπείας (πολλές σχολές / μέθοδοι)
– νέα ερμηνεία ανθρώπινης δυσφορίας
– τρόπος αντιμετώπισης αγωνίας σύγχρονου ανθρώπου.
Στοιχεία Αναποτελεσματικότητας ψυχοθεραπείας όταν υπάρχουν:
- πρόσκαιρα αποτελέσματα
- πολλές υποτροπές
- εθισμός σε αυτήν
- ματαίωση θεραπευτή
- συνεχής αναζήτηση νέων τεχνικών.
Βασίζεται σε: 1) αναζήτηση εσωτερικών αιτιών πόνου.
2) ανταπόκριση στις βαθύτερες εσωτερικές ανάγκες.
3) μέσα από σχέσεις και επικοινωνία ο άνθρωπος γιατρεύει τις πληγές του.
Σύγχρονη έξαρση λόγω έλλειψης των παραπάνω.
H ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ανεπαρκής όταν είναι μόνο ΤΕΧΝΙΚΗ και όχι ΣΤΑΣΗ ΖΩΗΣ. Μόλις ο θεραπευόμενος συνειδητοποιήσει την μοναξιά του, τον εγκαταλείπει σε αυτήν.
· Αξιώματα ψυχανάλυσης που αμφισβητούνται
1) πραγματικότητα ψυχικής νόσου
2) διορθωτική εξερεύνηση παρελθόντος ασθενούς
3) μεταβίβαση
4) υποσυνείδητο που πρέπει να ανασκαφεί
5) ερμηνεία όχι αξιολόγηση της συμπεριφοράς
6) αλλαγή μέσα από επίγνωση και επιτρεπτικότητα
θεραπευτής: απρόσωπος και αντικειμενικός
απαγόρευση σχέσεων σε μια θεραπευτική ομάδα.
· Αλυσιτελές φαρμακολογικής αντιμετώπισης ψυχικής διαταραχής.
· Λειτουργικότερη προσέγγιση
– Σχέση με θεραπευτή.
- Ομαδική θεραπεία.
Σύγκριση των παραπάνω με προτάσεις και πρακτικές συστημικής θεραπείας.
· Τι συμβαίνει με τα άτομα που ζητούν βοήθεια.
Άρνηση πραγματικότητας – μη ικανοποίηση αναγκών.
Επιτυχία θεραπείας – πραγματικότητα είναι υπαρκτή και μέσα σε αυτή ικανοποιούμε τις ανάγκες μας.
· Πως ικανοποιούμε τις ανάγκες μας.
Μέσω της σχέσης και επαφής με την πραγματικότητα.
Μέσω του δεσμού με τον θεραπευτή.
· Βασικές ανάγκες.
Ίδιες για όλους – διαφορετικός ο τρόπος ικανοποίησης.
Ν’ αγαπά και να αγαπιέται – όχι επιδοκιμασία χωρίς διάκριση.
Να έχει αξία για τον εαυτό του και για τους άλλους – όταν η συμπεριφορά είναι κατώτερη από αυτή που θα μπορούσε τότε δεν αισθανόμαστε άξιοι.
· Ευθύνη.
Τρόπος ικανοποίησης αναγκών χωρίς να εμποδίζεται η ικανοποίηση των αναγκών των άλλων. Ικανότητα που μαθαίνεται με το παράδειγμα.
· Διδασκαλία της υπευθυνότητας.
Συνδυασμός αγάπης και πειθαρχίας. Όρια, συνέπεια του «μοντέλου» στη δοκιμασία των ορίων.
· Ευθυνοκεντρική ψυχοθεραπεία.
Τρόπος καθοδήγησης θεραπευόμενου ώστε να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα και να ικανοποιεί τις ανάγκες του.
1)Σύνδεση 2) Απόρριψη μη ρεαλιστικού τρόπου/ συμπεριφοράς και ταυτόχρονη αποδοχή του ίδιου 3) Διδασκαλία νέου τρόπου ευθυνοκεντρικής συμπεριφοράς.
· Σύνδεση ψυχοθεραπευτή / θεραπευόμενου.
Απαραίτητη. Προϋποθέτει διάθεση αυτοαποκάλυψης, υπευθυνότητα, ωριμότητα, ευαισθησία, αντοχή στην κριτική – δοκιμασίες, όχι παρηγόρια / Αρνηση – Αγνόηση – Απόδραση – Εκλογίκευση.
· Εφαρμογή στην εκπαίδευση.
Σύνδεση με μαθητές – Ψυχική κατάθεση.
· Ανάληψη ευθύνης της μοναδικότητας μας.
Πίεση κοινωνικής σύμβασης – καταδικάζει την ιδιαιτερότητα / απόκλιση – πλήρης υποταγή – θάβουμε τον αληθινό μας εαυτό.
Ανάληψη ευθύνης αυτού που είμαστε και αυτού που δεν είμαστε.
· Ψυχοπαθολογία ελληνικής οικογένειας.
Γάμος γυναίκας – αποκατάσταση – μη ικανοποίηση ερωτικών και συναισθηματικών αναγκών από σύζυγο ο οποίος δεν θέλει ευθύνες – αποκτά σχέση συμβιωτική με γιο για την κάλυψη των αναγκών της. Αναλαμβάνει τις συνέπειες των πράξεών του / του στερεί την πραγματικότητα.
· Ανάγκη της κοινωνίας με το υπερβατικό.
Η επιστήμη έχει αποδείξεις, δεν σχετίζεται με μυθολογίες.
Είναι ανθρώπινο δημιούργημα και δεν υπερβαίνει τη Θεία Χάρη.
Σύστημα δυτικού κόσμου: xωρίς οντολογική θεμελίωση δεν μπόρεσε να προσφέρει το λόγο, το σκοπό και την έννοια της ζωής.
Έρευνα: ψυχοθεραπευτές με ιστορικό οικογενειών πιστών, αντικαθιστούν με ψυχολογία το σύστημα πίστης των οικογενειών τους και αυτό προτείνουν.
Συμβολή Freud:
1) αποκήρυξη πουριτανισμού,
2) διακήρυξε ότι ο άνθρωπος δεν εξαντλείται στη συμπεριφορά του, αλλά έχει ένα βάθος ανεξιχνίαστο
3) διασώζει κρίσιμα στοιχεία ορθοδοξίας τα οποία σαμποτάρει η εκκλησιαστική πρακτική με ηθικισμό, τυπολατρεία και νομικισμό.
4) αναγνωρίζει ανάγκη θεραπευτικής δραστηριότητας προς τις βαθύτερες ρίζες της ανθρώπινης δυσφορίας.
Το παραπάνω βιβλίο έχει και θεωρητικό ενδιαφέρον, αλλά αυτό που έχω πραγματικά απολαύσει, του π. Φιλόθεου Φάρου είναι το "Έρωτος φύσις".
Θα μ’ ενδιέφεραν πολύ τα δικά σας σχόλια στους παραπάνω προβληματισμούς.
Έφη Κουντουράκη, οικογενειακή σύμβουλος – ψυχοθεραπεύτρια
ekountouraki@yahoo.com
Παρασκευή 4 Δεκεμβρίου 2009
Όχι στον πανικό από τις κρίσεις πανικού!
Όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια ακούμε τον όρο «κρίσεις πανικού» και όχι μόνο ως μια άσχετη με εμάς επιστημονική αναφορά σε μια ψυχολογική διαταραχή, αλλά ως ένα πρόβλημα που απασχολεί και βασανίζει ανθρώπους που είναι γύρω μας, δίπλα μας, πολύ κοντά. Ένα πρόβλημα που κάνει δύσκολη τη ζωή πολλών νέων ανθρώπων. Τι σημαίνει ο όρος «κρίσεις πανικού», τι είδους διαταραχή είναι αυτή, ποια είναι τα αίτια, τα συμπτώματα, οι συνέπειες και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;
«Χτυπάει» αναπάντεχα
Μερικές φορές η κρίση πανικού έρχεται ξαφνικά, σε ανύποπτο χρόνο, αναπάντεχα. Άλλοτε πάλι έρχεται μετά από μια αρχική περίοδο αυξημένου άγχους, γενικευμένης ανησυχίας, έντασης ή θλίψης. Μπορεί επίσης να αποτελεί σύμπτωμα της κατάθλιψης ή μιας φοβίας (για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που πάσχει από κλειστοφοβία μπορεί να πάθει μια κρίση πανικού, αν βρεθεί σε ένα μέρος που το αισθάνεται κλειστό και ασφυκτικό). Μπορεί όμως να συμβεί και το αντίστροφο, να ξεκινήσει δηλαδή μια φοβία επειδή κάποιος έπαθε μια κρίση πανικού, π.χ. στο αεροπλάνο, σε ένα ψηλό κτίριο, στο ασανσέρ ή ανάμεσα στο πλήθος. Όπως και να είναι, πάντως, όταν έρχεται η κρίση πανικού, είναι μία από τις πιο δυσάρεστες και αγωνιώδεις καταστάσεις που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος. Περίπου το 1-4% του πληθυσμού παθαίνει κάποια στιγμή στη ζωή του κρίσεις πανικού σε διαφορετικές ηλικίες. Η συχνότητα πάντως είναι μεγαλύτερη σε ανθρώπους μεταξύ 20 και 35 ετών.
Η «οδύσσεια» με τους γιατρούς
Τα συμπτώματα, που θα τα περιγράψουμε αναλυτικά παρακάτω, είναι τόσο έντονα και επώδυνα, ώστε οι περισσότεροι άνθρωποι που παθαίνουν για πρώτη φορά κρίση πανικού πιστεύουν ότι έχουν πάθει έμφραγμα, εγκεφαλικό ή νομίζουν ότι κάτι τους συμβαίνει και «τρελαίνονται». Κατά συνέπεια, πολύ συχνά, αν δεν έχουν ακούσει οι ίδιοι τίποτε για τις κρίσεις πανικού και αν δεν βρεθεί κάποιος που να γνωρίζει και να τους ενημερώσει, αρχίζουν να πηγαίνουν στους γιατρούς και να κάνουν εξετάσεις, ώσπου κάποια στιγμή, μετά από μια «οδύσσεια» επισκέψεων σε ιατρεία και νοσοκομεία, εξετάσεων και αναλύσεων, οι ειδικοί να διαγνώσουν ότι δεν υπάρχουν οργανικά αίτια για τα συμπτώματα αυτά και άρα μάλλον πρόκειται για μια κρίση πανικού. Όταν δε οι κρίσεις αυτές είναι επαναλαμβανόμενες ή μετά από μια κρίση αναπτύξει κανείς έντονο άγχος ότι θα του ξανασυμβεί, τότε λέμε ότι πάσχει από διαταραχή πανικού, που διαγνωστικά ανήκει -μαζί με τις φοβίες και τη γενικευμένη διαταραχή άγχους- στην κατηγορία των αγχωδών διαταραχών.
Λουσμένος στον κρύο ιδρώτα
Μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις κρίσεις πανικού περιγράφοντας την εμπειρία ενός άνθρώπου που τις υπέστη και την πορεία του κατά την προσπάθεια αντιμετώπισής τους. O κύριος Η. είχε την πρώτη του κρίση πανικού μια μέρα στη δουλειά. Ήταν ήδη αρκετός καιρός που είχε αρχίσει να νιώθει άβολα στο γραφείο επειδή δύο συνάδελφοί του με τους οποίους είχε καλές σχέσεις είχαν φύγει κι επειδή του άλλαξαν γραφείο και τώρα καθόταν δίπλα σε ένα συνάδελφο ιδιαίτερα επιθετικό και αλαζόνα. Η κατάσταση αυτή τον δυσαρεστούσε, αλλά ένιωθε ταυτόχρονα ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να την αλλάξει. Ένιωθε ανίκανος να αντιδράσει στην απαξιωτική συμπεριφορά του συναδέλφου, εξαρτημένος από αυτή τη δουλειά και άχρηστος επειδή δεν είχε το κουράγιο να φύγει και να στήσει κάτι δικό του, που θα τον έκανε και οικονομικά πιο ανεξάρτητο από τα πεθερικά του, που τους ενίσχυαν συχνά.
Μια μέρα, εκεί που έβγαζε κάτι φωτοτυπίες, ο συνάδελφος τον πλησίασε και άρχισε να κάνει αγενή και ειρωνικά σχόλια για τον τρόπο της δουλειάς του. O κύριος Η. ένιωσε ταραχή και τα χέρια του να τρέμουν. Πηγαίνοντας πίσω στο γραφείο και με τα λόγια του συναδέλφου να ηχούν ακόμη στα αυτιά του, ήρθε η κρίση. Από τη μια στιγμή στην άλλη, άρχισε να τρέμει σε ολόκληρο το σώμα, να αισθάνεται ταυτόχρονα να φλέγεται και να κρυώνει και τον έλουσε ιδρώτας παντού. Ένιωσε ένα πολύ δυσάρεστο σφίξιμο στο στήθος και το στόμα του στέγνωσε. Παράλληλα ένιωθε να μουδιάζει -στο πρόσωπο, τα χέρια, τα πόδια- και νόμιζε ότι σβήνει, ότι θα σωριαστεί κάτω. Κάλεσαν τη γυναίκα του κι εκείνη τον πήγε κατευθείαν στο νοσοκομείο. O φόβος του ήταν ότι ίσως είχε πάθει έμφραγμα, ακριβώς όπως ο πατέρας του όταν ήταν περίπου στην ηλικία του. Υποβλήθηκε σε όλες τις εξετάσεις (καρδιογράφημα, εγκεφαλογράφημα, τομογραφίες) και μετά από μερικές μέρες και αφού η διαγνωστική διαδικασία είχε ολοκληρωθεί, επέστρεψε σπίτι του χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Οι γιατροί δεν του είχαν βρει τίποτα και του είπαν να μην ανησυχεί, ίσως ήταν υπερκόπωση.
Πώς μπορεί να ξεκινήσει μία κρίση;
Το γεγονός ότι οι εξετάσεις δεν έδειξαν κανένα πρόβλημα υγείας δεν καθησύχασε τον κύριο Η. Φοβόταν ότι θα του ξανασυμβεί και άρχισε να παρατηρεί συνεχώς τον εαυτό του για να το προλάβει, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Η επόμενη κρίση ήρθε λίγες εβδομάδες αργότερα, αιφνίδια στον καναπέ του σπιτιού του, καθώς έβλεπε τηλεόραση. Ήταν λίγο πιο ήπια από την προηγούμενη, αλλά οι αρνητικές σκέψεις ήταν οι ίδιες: «θα πεθάνω, θα πάθω έμφραγμα, όπως ο πατέρας μου». Επανέλαβε τις εξετάσεις, που κι αυτή τη φορά δεν έδειξαν τίποτα. Τελικά, ένας νευρολόγος διέγνωσε «διαταραχή πανικού» και του συνέστησε να απευθυνθεί σε ψυχίατρο ή ψυχολόγο. Ξέρουμε βέβαια ότι δεν υπάρχει αντικειμενικός τρόπος να αξιολογήσουμε το πώς βιώνει κανείς ό,τι συμβαίνει μέσα στο σώμα του. Ακόμη και η αίσθηση του πόνου είναι απολύτως υποκειμενική και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο επικεντρώνεται κανείς σε αυτόν και τον μεγεθύνει ή αντίθετα βρίσκει τρόπους να χαλαρώσει.
Έτσι λοιπόν και κάποιες σωματικές ενοχλήσεις (σφίξιμο στο στομάχι, ταχυπαλμία, τρέμουλο, δύσπνοια) -που μπορεί να προκληθούν από διάφορες αιτίες, όπως είναι για παράδειγμα η ανησυχία πριν από ένα αγχογόνο γεγονός (εξετάσεις, ένα ταξίδι, μια σημαντική συνάντηση κλπ.), η ταραχή λόγω ενός καβγά ή μιας προσβολής (η πρώτη κρίση του κυρίου Η. στη δουλειά), αλλά και απλά το λαχάνιασμα μετά από σωματική άσκηση- μπορεί να μεγεθυνθούν από έναν αγχώδη άνθρωπο, να τον φοβίσουν και να οδηγήσουν εντέλει στον πανικό. Πολλές φορές (όπως συνέβη στη δεύτερη κρίση του κυρίου Η. στο σπίτι του) φαινομενικά δεν συντρέχει κανένας λόγος αναστάτωσης. Παρ’ όλα αυτά και κάποιες «εσωτερικές καταστάσεις», όπως αρνητικές σκέψεις («Δεν καταφέρνω τίποτα»), έμμονες ιδέες («Θα πάθω σίγουρα έμφραγμα, όπως ο πατέρας μου») ή και αλλαγές στην αίσθηση του σώματος (αν π.χ. το έργο στην τηλεόραση έχει μια σκηνή αγωνίας που αυξάνει αμυδρά τους χτύπους της καρδιάς), μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα τέτοια που κλιμακούμενα να οδηγήσουν στον πανικό. Υπάρχουν, λοιπόν, «εξωτερικές» και «εσωτερικές» αφορμές που οδηγούν σε μια κρίση πανικού.
Υπεραερισμός ενόψει κινδύνου
O αυξημένος φόβος ή το άγχος μπροστά σε μια τέτοια αφορμή συχνά οδηγεί αυτόματα στην επιτάχυνση της αναπνοής. Με απλά λόγια: το σώμα προετοιμάζεται για τον κίνδυνο διοχετεύοντας με αυτό τον τρόπο περισσότερο οξυγόνο στους μυς, ώστε να είναι έτοιμοι για δράση, φυγή. Επειδή όμως στην πραγματικότητα δεν τρεπόμαστε σε φυγή, αλλά συνήθως παραμένουμε καθηλωμένοι από το φόβο, οι μύες δεν δουλεύουν. Όλο αυτό οδηγεί σε μείωση του διοξειδίου του άνθρακα και κατά συνέπεια μείωση του ασβεστίου στο αίμα. Το ασβέστιο όμως είναι που κάνει τους μυς να εργάζονται συνεχόμενα και απαλά, ενώ η μείωσή του προκαλεί μυϊκές συσπάσεις. Αυτό γίνεται αισθητό σαν μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στο στόμα, στο πρόσωπο, στα χέρια και τα πόδια, αλλά και σφίξιμο στο λαιμό και στο στήθος. Ταυτόχρονα, η αλλαγή στην περιεκτικότητα διοξειδίου του άνθρακα οδηγεί σε μείωση της αιμάτωσης του εγκεφάλου, που γίνεται αισθητή σαν ζαλάδα ή σκοτοδίνη. Όπως είναι αναμενόμενο, τα συμπτώματα αυτά αυξάνουν το φόβο και οδηγούν σε ακόμη πιο γρήγορη αναπνοή. Με τον τρόπο αυτό κλιμακώνεται η κατάσταση και ο πάσχων οδηγείται στον πανικό.
Πού οφείλονται οι κρίσεις
Μιλώντας για κρίσεις πανικού, αλλά και για άλλες αγχώδεις διαταραχές, όπως οι φοβίες, είναι καλύτερα να μιλάμε για καταστάσεις που τις προκαλούν, αφορμές και τρόπους που κλιμακώνεται ο φόβος και οδηγεί στην κρίση, παρά για αίτια, καθώς αυτά είναι πράγματι δύσκολο να εντοπιστούν με σαφήνεια και βεβαιότητα. Oι επιστήμονες πραγματικά δεν ξέρουν γιατί ορισμένοι αναπτύσσουν αγχώδεις διαταραχές και άλλοι όχι. Παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη τέτοιων διαταραχών μπορεί να είναι:
● Σημαντικά γεγονότα (κυρίως δυσάρεστα, αλλά σπανιότερα και ευχάριστα) που επιφέρουν αλλαγές στον τρόπο ζωής, τις συνήθειες, τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας.
● Χρόνιες, υφέρπουσες καταστάσεις έντασης και άγχους, όπως για παράδειγμα χρόνια προβλήματα υγείας στο άμεσο περιβάλλον, ένας γάμος που δεν πηγαίνει καλά, δυσαρέσκεια και ένταση στον επαγγελματικό τομέα, ανεργία, οικονομικά προβλήματα και συνηθέστερα ο συνδυασμός περισσοτέρων τέτοιων καταστάσεων
● Κάποιες ουσίες Ή φαρμάκα, όπως π.χ. οι αμφεταμίνες, η κοκαΐνη, ή ορισμένα υπνωτικά χάπια. Συνήθως οι διαταραχές σταματούν όταν σταματήσει η λήψη των ουσιών αυτών.
● Η κατάθλιψη: Άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη παρουσιάζουν συχνά και κάποια αγχώδη διαταραχή. Πολλές φορές δεν είναι εύκολο να πούμε αν η κατάθλιψη προϋπήρχε ή αν παρουσιάστηκε ως συνέπεια των κρίσεων πανικού ή της φοβίας.
«Γιατί να το πάθω εγώ;»
Το γιατί κάποιοι άνθρωποι εμφανίζουν αγχώδεις διαταραχές ως συνέπεια των παραπάνω καταστάσεων και άλλοι όχι, αυτό εξηγείται με τον τρόπο που έχει ο καθένας να αντιμετωπίζει δυσκολίες και αυτός είναι συνάρτηση:
● Της ιδιοσυγκρασίας του: Υπάρχουν άνθρωποι ήρεμοι και άνθρωποι πιο νευρικοί, άνθρωποι που έχουν μεγάλη προσαρμοστικότητα και αντοχή και άλλοι που «τσιτώνουν» με το παραμικρό, όπως υπάρχουν μωρά πιο ευερέθιστα από άλλα. Ακόμη κι αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι ένας γενικά ήρεμος άνθρωπος δεν μπορεί να έχει κάποιες φοβίες, κατά κανόνα όμως αυτές δεν θα πάρουν τις διαστάσεις που παίρνουν σε έναν πιο αγχώδη άνθρωπο. Γενικά, πάντως, άνθρωποι με υψηλό επίπεδο ευερεθιστότητας και χαμηλή ικανότητα προσαρμογής είναι πιο επιρρεπείς στο φόβο και το άγχος.
● Των στρατηγικών που έχει αναπτύξει για την αντιμετώπιση δυσκολιών: Αν ο τρόπος του είναι περισσότερο παθητικός και βασίζεται στο να αποφεύγει καταστάσεις που τον φοβίζουν, να στρέφεται στον εαυτό του και να αναμασά αρνητικές σκέψεις, τότε δημιουργεί προϋποθέσεις ευνοϊκές για διαταραχές φόβου και άγχους.
● Της αυτοεικόνας του: Του τρόπου δηλαδή που βλέπει τον εαυτό του, των προσδοκιών που έχει από αυτόν και από τη ζωή του γενικά και της εμπιστοσύνης στις δυνατότητές του. Η αυτοεικόνα και η εμπιστοσύνη στον εαυτό είναι κάτι που χτίζεται από την παιδική ηλικία μέσα από τις σχέσεις με τους γονείς. Για να το πούμε πολύ γενικά και απλουστευμένα, όσο περισσότερη αποδοχή και στήριξη είχε κάποιος στην πορεία του προς την αυτονομία, τόσο πιο θετική και σταθερή είναι η αυτοεικόνα του.
● Της μάθησης: Των τρόπων δηλαδή που έχει διδαχθεί (ή μιμηθεί) από τους γύρω του (κυρίως τους γονείς) για να αντιμετωπίζει καταστάσεις που προκαλούν φόβο. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί κάποιος να μάθει να φοβάται, π.χ. το ύψος, απλά και μόνο βλέποντας τη μητέρα του να το φοβάται.
● Της «χημείας»: Έχει αποδειχτεί ότι άνθρωποι που πάσχουν από διαταραχή πανικού παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα σε κάποιες ουσίες (π.χ. τη νοραδρεναλίνη) που σχετίζονται με την αίσθηση του φόβου. Αν και διίστανται οι απόψεις σχετικά με το αν η «χημεία» υπάρχει στους ανθρώπους αυτούς πριν τη διαταραχή ή αν είναι αποτέλεσμα των συναισθημάτων, το πιθανότερο είναι ότι η αλήθεια βρίσκεται κάπου στο μέσον και ότι υπάρχει μια βιολογική προδιάθεση σε ορισμένους ανθρώπους, η οποία όμως ενεργοποιείται με τα συναισθήματα και τις σκέψεις.
● Της κληρονομικότητας: Παρατηρείται ότι είναι μεγαλύτερες οι πιθανότητες να πάθουν κρίσεις πανικού ή φοβίες άνθρωποι στων οποίων την άμεση οικογένεια υπάρχουν συγγενείς που πάσχουν ή έπασχαν κάποτε κι αυτοί.
Κι όμως, υπάρχει θεραπεία ● O κύριος Η. αποφάσισε να επισκεφτεί κατ’αρχάς έναν ψυχίατρο. Αυτός του χορήγησε μια φαρμακευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά και του συνέστησε να ξεκινήσει μια ψυχοθεραπεία, ώστε να επεξεργαστεί και τα θέματα της ζωής του, τα οποία συνέβαλαν στο γενικότερο άγχος του, αλλά και στην εμφάνιση των κρίσεων πανικού. Επίσης, του υπέδειξε ορισμένες απλές τακτικές χαλάρωσης και άμεσης αντιμετώπισης των φοβικών συμπτωμάτων. Τα φάρμακα του έφεραν μεγάλη ανακούφιση ήδη μετά από 2-3 εβδομάδες. Ταυτόχρονα, στην ψυχοθεραπεία ένιωσε ασφαλής ώστε να μπορέσει να μιλήσει -για πρώτη φορά στη ζωή του- τόσο για την αγωνία που του είχε προκαλέσει ο αιφνίδιος θάνατος του πατέρα του, όσο και για την ανασφάλεια που ένιωθε σε σχέση με τη δουλειά του και την ικανότητά του να αντεπεξέλθει σε αυτήν. Η φαρμακευτική αγωγή διακόπηκε σταδιακά μετά από 8 περίπου μήνες. Η ψυχοθεραπεία διήρκεσε 2 ½ χρόνια. O κύριος Η. δεν έχει πάθει άλλη κρίση πανικού εδώ και 3 περίπου χρόνια. Κάποιες φορές που ένιωσε να αγχώνεται, κατάφερε να ηρεμήσει τον εαυτό του και να αποφύγει την κλιμάκωση του φόβου.
● Oι κρίσεις πανικού, όπως και οι άλλες αγχώδεις διαταραχές, μπορούν να θεραπευτούν και δεν υπάρχει κανένας λόγος ένας άνθρωπος να υποφέρει χρόνια από αυτές, πιστεύοντας ότι θα φύγουν από μόνες τους ή θα καταφέρει να τις καταπολεμήσει μόνος του. Εκτός, βέβαια, αν πρόκειται για πολύ περιορισμένες φοβίες ή ελαφριές κρίσεις άγχους σε καταστάσεις ιδιαίτερης συναισθηματικής φόρτισης, οι οποίες τότε δεν αποτελούν και διαταραχή. Όταν όμως οι πανικοί τείνουν να περιορίσουν και να δυσκολέψουν πολύ τη ζωή ενός ανθρώπου, τότε πρέπει να απευθυνθεί σε έναν ψυχίατρο ή ψυχολόγο για να ζητήσει βοήθεια.
● Στην αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού πολύ ανακουφιστική και αποτελεσματική μπορεί να είναι καταρχήν η χορήγηση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, που γίνεται κατά κανόνα από έναν ψυχίατρο.
● Πολύ καλά αποτελέσματα μπορεί επίσης να έχουν διάφορα είδη ψυχοθεραπείας. Ιδιαίτερα αποτελεσματικός έχει αποδειχτεί ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής με ψυχοθεραπεία.
● Oι συμπεριφοριστικές-γνωσιακές ψυχοθεραπείες αποσκοπούν στο να βοηθήσουν τον άνθρωπο που πάσχει από κρίσεις πανικού να αναγνωρίσει και να αποδυναμώσει τις αρνητικές σκέψεις και συμπεριφορές που προκαλούν και κλιμακώνουν το αίσθημα του φόβου και του πανικού. Εστιάζουν στο να μάθει να χαλαρώνει, να ελέγχει τα συμπτώματα, αλλά και να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις στις οποίες φοβάται ότι θα πάθει κρίση χωρίς να τις αποφεύγει.
● Άλλες ψυχοθεραπείες, όπως είναι η αναλυτική, η προσωποκεντρική, η συστημική, η αντλεριανή κλπ., εστιάζουν περισσότερο στον ίδιο τον πάσχοντα, τα συναισθήματα, τις συνθήκες ζωής του, τις σχέσεις του και λιγότερο στα συμπτώματα, και αποσκοπούν στο να φωτίσουν και να αποδυναμώσουν εντάσεις και συγκρούσεις μέσα στο ίδιο το άτομο ή στις σχέσεις του με τους άλλους, οι οποίες μπορεί να αποτελούν πρόσφορο έδαφος για αγχώδεις διαταραχές.
● Οι τεχνικές χαλάρωσης που μπορεί να προσφέρει η γιόγκα, η ύπνωση, το χαλαρωτικό μασάζ, οι ασκήσεις αναπνοής, είναι δυνατόν να αποβούν πολύ βοηθητικές για τους ανθρώπους που πάσχουν απο αγχώδεις διαταραχές.
Ποια είναι τα συμπτώματα
Μια κρίση πανικού, λοιπόν, έρχεται απροειδοποίητα, συχνότατα χωρίς κάποια φανερή αφορμή ή αιτία, αλλά είναι πολύ σφοδρή. Συνήθως κρατάει 5-10 λεπτά (από τις πρώτες ενδείξεις μέχρι την κορύφωση), αλλά κάποια συμπτώματα μπορεί να κρατήσουν περισσότερο. Τα συμπτώματα που έχει κανείς περιλαμβάνουν:
● Ταχυπαλμία.
● Πόνο στο στομάχι.
● Ζαλάδα, ναυτία.
● Δύσπνοια, αίσθηση πνιγμού.
● Τρέμουλο ή μούδιασμα στα χέρια.
● Εξάψεις ή ρίγη.
● Παραισθήσεις ή παραμορφωμένη αντίληψη.
● Τρόμος (η αίσθηση ότι κάτι τρομερό πρόκειται να συμβεί που δεν μπορεί να το αποφύγει).
● Φόβος ότι χάνει τον έλεγχο.
● Φόβος ότι πεθαίνει.
Μια απλή λύση
Ένας πολύ απλός και αποτελεσματικός τρόπος για να αποφύγουμε τα δυσάρεστα συμπτώματα του υπεραερισμού (hyperventilation) είναι να βάλουμε μια μικρή πλαστική ή χάρτινη σακούλα (μπορούμε να έχουμε μία στην τσάντα για «ώρα ανάγκης») μπροστά στο στόμα και τη μύτη μας και να αναπνεύσουμε αργά λίγη ώρα μέσα εκεί, ώστε να εισπνεύσουμε ξανά αρκετό διοξείδιο του άνθρακα και να επανέλθει η αναπνοή μας στον κανονικό της ρυθμό.
Όταν αναμασάμε αρνητικές σκέψεις κινδυνεύουμε περισσότερο από τις φοβίες και το άγχος
Πώς να σταματάτε μια κρίση
Εδώ σας προτείνουμε μια τεχνική χαλάρωσης που μπορείτε να εφαρμόζετε μόνοι σας στο σπίτι, ώστε να σταματάτε την κλιμάκωση της έντασης όταν αισθάνεστε ελαφρά αγχωμένοι.
● Καθίστε ή ξαπλώστε σε άνετη θέση και κλείστε τα μάτια σας. Αφήστε το σαγόνι σας να πέσει και τα βλέφαρά σας να βαρύνουν χωρίς να είναι σφιχτά κλεισμένα.
● Τώρα «σκανάρετε» νοητικά το σώμα σας. Πηγαίνετε πρώτα στα δάχτυλα των ποδιών και συνεχίστε αργά-αργά προς τα πάνω, στις γάμπες, στους γλουτούς, στον κορμό, στα χέρια, στα δάχτυλα, στο λαιμό και στο κεφάλι. Εστιάστε σε κάθε μέρος ξεχωριστά. Όπου αισθάνεστε σφίξιμο, φανταστείτε το να λύνεται σιγά-σιγά και να φεύγει.
● Σφίξτε τους μυς σε μια περιοχή του σώματός σας. Κρατήστε την ένταση μετρώντας αργά ως το 5 και μετά χαλαρώστε και προχωρήστε στην επόμενη περιοχή. Κάντε το με τους μυς του προσώπου, των ώμων, των χεριών, των ποδιών και των γλουτών.
● Αφήστε τις σκέψεις να «ρέουν» μέσα από το μυαλό σας χωρίς να εστιάζετε σε καμία από αυτές. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν την αυθυποβολή πολύ βοηθητική. Πείτε στον εαυτό σας -μιλώντας από μέσα σας αργά και σταθερά στο πρώτο πρόσωπο, δηλαδή «Είμαι χαλαρός και ήρεμος»- ότι είστε χαλαροί και ήρεμοι, ότι τα χέρια σας είναι βαριά και ζεστά (ή δροσερά, αν ζεσταίνεστε), ότι η καρδιά σας χτυπάει ήρεμα και ρυθμικά και ότι νιώθετε απόλυτη γαλήνη.
● Αναπνεύστε αργά, ρυθμικά και βαθιά κατά τη διάρκεια της άσκησης αυτής. Όταν έχετε χαλαρώσει, φανταστείτε ότι είστε σε ένα πολύ όμορφο και γαλήνιο μέρος. Μετά από 5-10 λεπτά επαναφέρετε τον εαυτό σας σταδιακά από την κατάσταση χαλάρωσης.
Αν δυσκολεύεστε να το κάνετε μόνοι σας, ζητήστε την πρώτη φορά από κάποιον άνθρωπο, με τον οποίο αισθάνεστε άνετα, να σας καθοδηγήσει στη χαλάρωση διαβάζοντάς σας αργά τα βήματα. Δοκιμάστε να την κάνετε μερικές φορές την εβδομάδα σε μια ήσυχη στιγμή της μέρας σας. Για να μεγιστοποιήσετε το όφελος από την τεχνική αυτή, αποφεύγετε τον καφέ ή άλλα διεγερτικά, φροντίστε να κοιμάστε αρκετά και εντάξτε στο εβδομαδιαίο σας πρόγραμμα λίγη σωματική άσκηση που σας ευχαριστεί.
Πηγή: www.vita.gr - ΤΕΥΧΟΣ - Απρίλιος 2008
«Χτυπάει» αναπάντεχα
Μερικές φορές η κρίση πανικού έρχεται ξαφνικά, σε ανύποπτο χρόνο, αναπάντεχα. Άλλοτε πάλι έρχεται μετά από μια αρχική περίοδο αυξημένου άγχους, γενικευμένης ανησυχίας, έντασης ή θλίψης. Μπορεί επίσης να αποτελεί σύμπτωμα της κατάθλιψης ή μιας φοβίας (για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που πάσχει από κλειστοφοβία μπορεί να πάθει μια κρίση πανικού, αν βρεθεί σε ένα μέρος που το αισθάνεται κλειστό και ασφυκτικό). Μπορεί όμως να συμβεί και το αντίστροφο, να ξεκινήσει δηλαδή μια φοβία επειδή κάποιος έπαθε μια κρίση πανικού, π.χ. στο αεροπλάνο, σε ένα ψηλό κτίριο, στο ασανσέρ ή ανάμεσα στο πλήθος. Όπως και να είναι, πάντως, όταν έρχεται η κρίση πανικού, είναι μία από τις πιο δυσάρεστες και αγωνιώδεις καταστάσεις που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος. Περίπου το 1-4% του πληθυσμού παθαίνει κάποια στιγμή στη ζωή του κρίσεις πανικού σε διαφορετικές ηλικίες. Η συχνότητα πάντως είναι μεγαλύτερη σε ανθρώπους μεταξύ 20 και 35 ετών.
Η «οδύσσεια» με τους γιατρούς
Τα συμπτώματα, που θα τα περιγράψουμε αναλυτικά παρακάτω, είναι τόσο έντονα και επώδυνα, ώστε οι περισσότεροι άνθρωποι που παθαίνουν για πρώτη φορά κρίση πανικού πιστεύουν ότι έχουν πάθει έμφραγμα, εγκεφαλικό ή νομίζουν ότι κάτι τους συμβαίνει και «τρελαίνονται». Κατά συνέπεια, πολύ συχνά, αν δεν έχουν ακούσει οι ίδιοι τίποτε για τις κρίσεις πανικού και αν δεν βρεθεί κάποιος που να γνωρίζει και να τους ενημερώσει, αρχίζουν να πηγαίνουν στους γιατρούς και να κάνουν εξετάσεις, ώσπου κάποια στιγμή, μετά από μια «οδύσσεια» επισκέψεων σε ιατρεία και νοσοκομεία, εξετάσεων και αναλύσεων, οι ειδικοί να διαγνώσουν ότι δεν υπάρχουν οργανικά αίτια για τα συμπτώματα αυτά και άρα μάλλον πρόκειται για μια κρίση πανικού. Όταν δε οι κρίσεις αυτές είναι επαναλαμβανόμενες ή μετά από μια κρίση αναπτύξει κανείς έντονο άγχος ότι θα του ξανασυμβεί, τότε λέμε ότι πάσχει από διαταραχή πανικού, που διαγνωστικά ανήκει -μαζί με τις φοβίες και τη γενικευμένη διαταραχή άγχους- στην κατηγορία των αγχωδών διαταραχών.
Λουσμένος στον κρύο ιδρώτα
Μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις κρίσεις πανικού περιγράφοντας την εμπειρία ενός άνθρώπου που τις υπέστη και την πορεία του κατά την προσπάθεια αντιμετώπισής τους. O κύριος Η. είχε την πρώτη του κρίση πανικού μια μέρα στη δουλειά. Ήταν ήδη αρκετός καιρός που είχε αρχίσει να νιώθει άβολα στο γραφείο επειδή δύο συνάδελφοί του με τους οποίους είχε καλές σχέσεις είχαν φύγει κι επειδή του άλλαξαν γραφείο και τώρα καθόταν δίπλα σε ένα συνάδελφο ιδιαίτερα επιθετικό και αλαζόνα. Η κατάσταση αυτή τον δυσαρεστούσε, αλλά ένιωθε ταυτόχρονα ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να την αλλάξει. Ένιωθε ανίκανος να αντιδράσει στην απαξιωτική συμπεριφορά του συναδέλφου, εξαρτημένος από αυτή τη δουλειά και άχρηστος επειδή δεν είχε το κουράγιο να φύγει και να στήσει κάτι δικό του, που θα τον έκανε και οικονομικά πιο ανεξάρτητο από τα πεθερικά του, που τους ενίσχυαν συχνά.
Μια μέρα, εκεί που έβγαζε κάτι φωτοτυπίες, ο συνάδελφος τον πλησίασε και άρχισε να κάνει αγενή και ειρωνικά σχόλια για τον τρόπο της δουλειάς του. O κύριος Η. ένιωσε ταραχή και τα χέρια του να τρέμουν. Πηγαίνοντας πίσω στο γραφείο και με τα λόγια του συναδέλφου να ηχούν ακόμη στα αυτιά του, ήρθε η κρίση. Από τη μια στιγμή στην άλλη, άρχισε να τρέμει σε ολόκληρο το σώμα, να αισθάνεται ταυτόχρονα να φλέγεται και να κρυώνει και τον έλουσε ιδρώτας παντού. Ένιωσε ένα πολύ δυσάρεστο σφίξιμο στο στήθος και το στόμα του στέγνωσε. Παράλληλα ένιωθε να μουδιάζει -στο πρόσωπο, τα χέρια, τα πόδια- και νόμιζε ότι σβήνει, ότι θα σωριαστεί κάτω. Κάλεσαν τη γυναίκα του κι εκείνη τον πήγε κατευθείαν στο νοσοκομείο. O φόβος του ήταν ότι ίσως είχε πάθει έμφραγμα, ακριβώς όπως ο πατέρας του όταν ήταν περίπου στην ηλικία του. Υποβλήθηκε σε όλες τις εξετάσεις (καρδιογράφημα, εγκεφαλογράφημα, τομογραφίες) και μετά από μερικές μέρες και αφού η διαγνωστική διαδικασία είχε ολοκληρωθεί, επέστρεψε σπίτι του χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Οι γιατροί δεν του είχαν βρει τίποτα και του είπαν να μην ανησυχεί, ίσως ήταν υπερκόπωση.
Πώς μπορεί να ξεκινήσει μία κρίση;
Το γεγονός ότι οι εξετάσεις δεν έδειξαν κανένα πρόβλημα υγείας δεν καθησύχασε τον κύριο Η. Φοβόταν ότι θα του ξανασυμβεί και άρχισε να παρατηρεί συνεχώς τον εαυτό του για να το προλάβει, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Η επόμενη κρίση ήρθε λίγες εβδομάδες αργότερα, αιφνίδια στον καναπέ του σπιτιού του, καθώς έβλεπε τηλεόραση. Ήταν λίγο πιο ήπια από την προηγούμενη, αλλά οι αρνητικές σκέψεις ήταν οι ίδιες: «θα πεθάνω, θα πάθω έμφραγμα, όπως ο πατέρας μου». Επανέλαβε τις εξετάσεις, που κι αυτή τη φορά δεν έδειξαν τίποτα. Τελικά, ένας νευρολόγος διέγνωσε «διαταραχή πανικού» και του συνέστησε να απευθυνθεί σε ψυχίατρο ή ψυχολόγο. Ξέρουμε βέβαια ότι δεν υπάρχει αντικειμενικός τρόπος να αξιολογήσουμε το πώς βιώνει κανείς ό,τι συμβαίνει μέσα στο σώμα του. Ακόμη και η αίσθηση του πόνου είναι απολύτως υποκειμενική και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο επικεντρώνεται κανείς σε αυτόν και τον μεγεθύνει ή αντίθετα βρίσκει τρόπους να χαλαρώσει.
Έτσι λοιπόν και κάποιες σωματικές ενοχλήσεις (σφίξιμο στο στομάχι, ταχυπαλμία, τρέμουλο, δύσπνοια) -που μπορεί να προκληθούν από διάφορες αιτίες, όπως είναι για παράδειγμα η ανησυχία πριν από ένα αγχογόνο γεγονός (εξετάσεις, ένα ταξίδι, μια σημαντική συνάντηση κλπ.), η ταραχή λόγω ενός καβγά ή μιας προσβολής (η πρώτη κρίση του κυρίου Η. στη δουλειά), αλλά και απλά το λαχάνιασμα μετά από σωματική άσκηση- μπορεί να μεγεθυνθούν από έναν αγχώδη άνθρωπο, να τον φοβίσουν και να οδηγήσουν εντέλει στον πανικό. Πολλές φορές (όπως συνέβη στη δεύτερη κρίση του κυρίου Η. στο σπίτι του) φαινομενικά δεν συντρέχει κανένας λόγος αναστάτωσης. Παρ’ όλα αυτά και κάποιες «εσωτερικές καταστάσεις», όπως αρνητικές σκέψεις («Δεν καταφέρνω τίποτα»), έμμονες ιδέες («Θα πάθω σίγουρα έμφραγμα, όπως ο πατέρας μου») ή και αλλαγές στην αίσθηση του σώματος (αν π.χ. το έργο στην τηλεόραση έχει μια σκηνή αγωνίας που αυξάνει αμυδρά τους χτύπους της καρδιάς), μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα τέτοια που κλιμακούμενα να οδηγήσουν στον πανικό. Υπάρχουν, λοιπόν, «εξωτερικές» και «εσωτερικές» αφορμές που οδηγούν σε μια κρίση πανικού.
Υπεραερισμός ενόψει κινδύνου
O αυξημένος φόβος ή το άγχος μπροστά σε μια τέτοια αφορμή συχνά οδηγεί αυτόματα στην επιτάχυνση της αναπνοής. Με απλά λόγια: το σώμα προετοιμάζεται για τον κίνδυνο διοχετεύοντας με αυτό τον τρόπο περισσότερο οξυγόνο στους μυς, ώστε να είναι έτοιμοι για δράση, φυγή. Επειδή όμως στην πραγματικότητα δεν τρεπόμαστε σε φυγή, αλλά συνήθως παραμένουμε καθηλωμένοι από το φόβο, οι μύες δεν δουλεύουν. Όλο αυτό οδηγεί σε μείωση του διοξειδίου του άνθρακα και κατά συνέπεια μείωση του ασβεστίου στο αίμα. Το ασβέστιο όμως είναι που κάνει τους μυς να εργάζονται συνεχόμενα και απαλά, ενώ η μείωσή του προκαλεί μυϊκές συσπάσεις. Αυτό γίνεται αισθητό σαν μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στο στόμα, στο πρόσωπο, στα χέρια και τα πόδια, αλλά και σφίξιμο στο λαιμό και στο στήθος. Ταυτόχρονα, η αλλαγή στην περιεκτικότητα διοξειδίου του άνθρακα οδηγεί σε μείωση της αιμάτωσης του εγκεφάλου, που γίνεται αισθητή σαν ζαλάδα ή σκοτοδίνη. Όπως είναι αναμενόμενο, τα συμπτώματα αυτά αυξάνουν το φόβο και οδηγούν σε ακόμη πιο γρήγορη αναπνοή. Με τον τρόπο αυτό κλιμακώνεται η κατάσταση και ο πάσχων οδηγείται στον πανικό.
Πού οφείλονται οι κρίσεις
Μιλώντας για κρίσεις πανικού, αλλά και για άλλες αγχώδεις διαταραχές, όπως οι φοβίες, είναι καλύτερα να μιλάμε για καταστάσεις που τις προκαλούν, αφορμές και τρόπους που κλιμακώνεται ο φόβος και οδηγεί στην κρίση, παρά για αίτια, καθώς αυτά είναι πράγματι δύσκολο να εντοπιστούν με σαφήνεια και βεβαιότητα. Oι επιστήμονες πραγματικά δεν ξέρουν γιατί ορισμένοι αναπτύσσουν αγχώδεις διαταραχές και άλλοι όχι. Παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη τέτοιων διαταραχών μπορεί να είναι:
● Σημαντικά γεγονότα (κυρίως δυσάρεστα, αλλά σπανιότερα και ευχάριστα) που επιφέρουν αλλαγές στον τρόπο ζωής, τις συνήθειες, τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας.
● Χρόνιες, υφέρπουσες καταστάσεις έντασης και άγχους, όπως για παράδειγμα χρόνια προβλήματα υγείας στο άμεσο περιβάλλον, ένας γάμος που δεν πηγαίνει καλά, δυσαρέσκεια και ένταση στον επαγγελματικό τομέα, ανεργία, οικονομικά προβλήματα και συνηθέστερα ο συνδυασμός περισσοτέρων τέτοιων καταστάσεων
● Κάποιες ουσίες Ή φαρμάκα, όπως π.χ. οι αμφεταμίνες, η κοκαΐνη, ή ορισμένα υπνωτικά χάπια. Συνήθως οι διαταραχές σταματούν όταν σταματήσει η λήψη των ουσιών αυτών.
● Η κατάθλιψη: Άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη παρουσιάζουν συχνά και κάποια αγχώδη διαταραχή. Πολλές φορές δεν είναι εύκολο να πούμε αν η κατάθλιψη προϋπήρχε ή αν παρουσιάστηκε ως συνέπεια των κρίσεων πανικού ή της φοβίας.
«Γιατί να το πάθω εγώ;»
Το γιατί κάποιοι άνθρωποι εμφανίζουν αγχώδεις διαταραχές ως συνέπεια των παραπάνω καταστάσεων και άλλοι όχι, αυτό εξηγείται με τον τρόπο που έχει ο καθένας να αντιμετωπίζει δυσκολίες και αυτός είναι συνάρτηση:
● Της ιδιοσυγκρασίας του: Υπάρχουν άνθρωποι ήρεμοι και άνθρωποι πιο νευρικοί, άνθρωποι που έχουν μεγάλη προσαρμοστικότητα και αντοχή και άλλοι που «τσιτώνουν» με το παραμικρό, όπως υπάρχουν μωρά πιο ευερέθιστα από άλλα. Ακόμη κι αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι ένας γενικά ήρεμος άνθρωπος δεν μπορεί να έχει κάποιες φοβίες, κατά κανόνα όμως αυτές δεν θα πάρουν τις διαστάσεις που παίρνουν σε έναν πιο αγχώδη άνθρωπο. Γενικά, πάντως, άνθρωποι με υψηλό επίπεδο ευερεθιστότητας και χαμηλή ικανότητα προσαρμογής είναι πιο επιρρεπείς στο φόβο και το άγχος.
● Των στρατηγικών που έχει αναπτύξει για την αντιμετώπιση δυσκολιών: Αν ο τρόπος του είναι περισσότερο παθητικός και βασίζεται στο να αποφεύγει καταστάσεις που τον φοβίζουν, να στρέφεται στον εαυτό του και να αναμασά αρνητικές σκέψεις, τότε δημιουργεί προϋποθέσεις ευνοϊκές για διαταραχές φόβου και άγχους.
● Της αυτοεικόνας του: Του τρόπου δηλαδή που βλέπει τον εαυτό του, των προσδοκιών που έχει από αυτόν και από τη ζωή του γενικά και της εμπιστοσύνης στις δυνατότητές του. Η αυτοεικόνα και η εμπιστοσύνη στον εαυτό είναι κάτι που χτίζεται από την παιδική ηλικία μέσα από τις σχέσεις με τους γονείς. Για να το πούμε πολύ γενικά και απλουστευμένα, όσο περισσότερη αποδοχή και στήριξη είχε κάποιος στην πορεία του προς την αυτονομία, τόσο πιο θετική και σταθερή είναι η αυτοεικόνα του.
● Της μάθησης: Των τρόπων δηλαδή που έχει διδαχθεί (ή μιμηθεί) από τους γύρω του (κυρίως τους γονείς) για να αντιμετωπίζει καταστάσεις που προκαλούν φόβο. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί κάποιος να μάθει να φοβάται, π.χ. το ύψος, απλά και μόνο βλέποντας τη μητέρα του να το φοβάται.
● Της «χημείας»: Έχει αποδειχτεί ότι άνθρωποι που πάσχουν από διαταραχή πανικού παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα σε κάποιες ουσίες (π.χ. τη νοραδρεναλίνη) που σχετίζονται με την αίσθηση του φόβου. Αν και διίστανται οι απόψεις σχετικά με το αν η «χημεία» υπάρχει στους ανθρώπους αυτούς πριν τη διαταραχή ή αν είναι αποτέλεσμα των συναισθημάτων, το πιθανότερο είναι ότι η αλήθεια βρίσκεται κάπου στο μέσον και ότι υπάρχει μια βιολογική προδιάθεση σε ορισμένους ανθρώπους, η οποία όμως ενεργοποιείται με τα συναισθήματα και τις σκέψεις.
● Της κληρονομικότητας: Παρατηρείται ότι είναι μεγαλύτερες οι πιθανότητες να πάθουν κρίσεις πανικού ή φοβίες άνθρωποι στων οποίων την άμεση οικογένεια υπάρχουν συγγενείς που πάσχουν ή έπασχαν κάποτε κι αυτοί.
Κι όμως, υπάρχει θεραπεία ● O κύριος Η. αποφάσισε να επισκεφτεί κατ’αρχάς έναν ψυχίατρο. Αυτός του χορήγησε μια φαρμακευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά και του συνέστησε να ξεκινήσει μια ψυχοθεραπεία, ώστε να επεξεργαστεί και τα θέματα της ζωής του, τα οποία συνέβαλαν στο γενικότερο άγχος του, αλλά και στην εμφάνιση των κρίσεων πανικού. Επίσης, του υπέδειξε ορισμένες απλές τακτικές χαλάρωσης και άμεσης αντιμετώπισης των φοβικών συμπτωμάτων. Τα φάρμακα του έφεραν μεγάλη ανακούφιση ήδη μετά από 2-3 εβδομάδες. Ταυτόχρονα, στην ψυχοθεραπεία ένιωσε ασφαλής ώστε να μπορέσει να μιλήσει -για πρώτη φορά στη ζωή του- τόσο για την αγωνία που του είχε προκαλέσει ο αιφνίδιος θάνατος του πατέρα του, όσο και για την ανασφάλεια που ένιωθε σε σχέση με τη δουλειά του και την ικανότητά του να αντεπεξέλθει σε αυτήν. Η φαρμακευτική αγωγή διακόπηκε σταδιακά μετά από 8 περίπου μήνες. Η ψυχοθεραπεία διήρκεσε 2 ½ χρόνια. O κύριος Η. δεν έχει πάθει άλλη κρίση πανικού εδώ και 3 περίπου χρόνια. Κάποιες φορές που ένιωσε να αγχώνεται, κατάφερε να ηρεμήσει τον εαυτό του και να αποφύγει την κλιμάκωση του φόβου.
● Oι κρίσεις πανικού, όπως και οι άλλες αγχώδεις διαταραχές, μπορούν να θεραπευτούν και δεν υπάρχει κανένας λόγος ένας άνθρωπος να υποφέρει χρόνια από αυτές, πιστεύοντας ότι θα φύγουν από μόνες τους ή θα καταφέρει να τις καταπολεμήσει μόνος του. Εκτός, βέβαια, αν πρόκειται για πολύ περιορισμένες φοβίες ή ελαφριές κρίσεις άγχους σε καταστάσεις ιδιαίτερης συναισθηματικής φόρτισης, οι οποίες τότε δεν αποτελούν και διαταραχή. Όταν όμως οι πανικοί τείνουν να περιορίσουν και να δυσκολέψουν πολύ τη ζωή ενός ανθρώπου, τότε πρέπει να απευθυνθεί σε έναν ψυχίατρο ή ψυχολόγο για να ζητήσει βοήθεια.
● Στην αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού πολύ ανακουφιστική και αποτελεσματική μπορεί να είναι καταρχήν η χορήγηση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, που γίνεται κατά κανόνα από έναν ψυχίατρο.
● Πολύ καλά αποτελέσματα μπορεί επίσης να έχουν διάφορα είδη ψυχοθεραπείας. Ιδιαίτερα αποτελεσματικός έχει αποδειχτεί ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής με ψυχοθεραπεία.
● Oι συμπεριφοριστικές-γνωσιακές ψυχοθεραπείες αποσκοπούν στο να βοηθήσουν τον άνθρωπο που πάσχει από κρίσεις πανικού να αναγνωρίσει και να αποδυναμώσει τις αρνητικές σκέψεις και συμπεριφορές που προκαλούν και κλιμακώνουν το αίσθημα του φόβου και του πανικού. Εστιάζουν στο να μάθει να χαλαρώνει, να ελέγχει τα συμπτώματα, αλλά και να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις στις οποίες φοβάται ότι θα πάθει κρίση χωρίς να τις αποφεύγει.
● Άλλες ψυχοθεραπείες, όπως είναι η αναλυτική, η προσωποκεντρική, η συστημική, η αντλεριανή κλπ., εστιάζουν περισσότερο στον ίδιο τον πάσχοντα, τα συναισθήματα, τις συνθήκες ζωής του, τις σχέσεις του και λιγότερο στα συμπτώματα, και αποσκοπούν στο να φωτίσουν και να αποδυναμώσουν εντάσεις και συγκρούσεις μέσα στο ίδιο το άτομο ή στις σχέσεις του με τους άλλους, οι οποίες μπορεί να αποτελούν πρόσφορο έδαφος για αγχώδεις διαταραχές.
● Οι τεχνικές χαλάρωσης που μπορεί να προσφέρει η γιόγκα, η ύπνωση, το χαλαρωτικό μασάζ, οι ασκήσεις αναπνοής, είναι δυνατόν να αποβούν πολύ βοηθητικές για τους ανθρώπους που πάσχουν απο αγχώδεις διαταραχές.
Ποια είναι τα συμπτώματα
Μια κρίση πανικού, λοιπόν, έρχεται απροειδοποίητα, συχνότατα χωρίς κάποια φανερή αφορμή ή αιτία, αλλά είναι πολύ σφοδρή. Συνήθως κρατάει 5-10 λεπτά (από τις πρώτες ενδείξεις μέχρι την κορύφωση), αλλά κάποια συμπτώματα μπορεί να κρατήσουν περισσότερο. Τα συμπτώματα που έχει κανείς περιλαμβάνουν:
● Ταχυπαλμία.
● Πόνο στο στομάχι.
● Ζαλάδα, ναυτία.
● Δύσπνοια, αίσθηση πνιγμού.
● Τρέμουλο ή μούδιασμα στα χέρια.
● Εξάψεις ή ρίγη.
● Παραισθήσεις ή παραμορφωμένη αντίληψη.
● Τρόμος (η αίσθηση ότι κάτι τρομερό πρόκειται να συμβεί που δεν μπορεί να το αποφύγει).
● Φόβος ότι χάνει τον έλεγχο.
● Φόβος ότι πεθαίνει.
Μια απλή λύση
Ένας πολύ απλός και αποτελεσματικός τρόπος για να αποφύγουμε τα δυσάρεστα συμπτώματα του υπεραερισμού (hyperventilation) είναι να βάλουμε μια μικρή πλαστική ή χάρτινη σακούλα (μπορούμε να έχουμε μία στην τσάντα για «ώρα ανάγκης») μπροστά στο στόμα και τη μύτη μας και να αναπνεύσουμε αργά λίγη ώρα μέσα εκεί, ώστε να εισπνεύσουμε ξανά αρκετό διοξείδιο του άνθρακα και να επανέλθει η αναπνοή μας στον κανονικό της ρυθμό.
Όταν αναμασάμε αρνητικές σκέψεις κινδυνεύουμε περισσότερο από τις φοβίες και το άγχος
Πώς να σταματάτε μια κρίση
Εδώ σας προτείνουμε μια τεχνική χαλάρωσης που μπορείτε να εφαρμόζετε μόνοι σας στο σπίτι, ώστε να σταματάτε την κλιμάκωση της έντασης όταν αισθάνεστε ελαφρά αγχωμένοι.
● Καθίστε ή ξαπλώστε σε άνετη θέση και κλείστε τα μάτια σας. Αφήστε το σαγόνι σας να πέσει και τα βλέφαρά σας να βαρύνουν χωρίς να είναι σφιχτά κλεισμένα.
● Τώρα «σκανάρετε» νοητικά το σώμα σας. Πηγαίνετε πρώτα στα δάχτυλα των ποδιών και συνεχίστε αργά-αργά προς τα πάνω, στις γάμπες, στους γλουτούς, στον κορμό, στα χέρια, στα δάχτυλα, στο λαιμό και στο κεφάλι. Εστιάστε σε κάθε μέρος ξεχωριστά. Όπου αισθάνεστε σφίξιμο, φανταστείτε το να λύνεται σιγά-σιγά και να φεύγει.
● Σφίξτε τους μυς σε μια περιοχή του σώματός σας. Κρατήστε την ένταση μετρώντας αργά ως το 5 και μετά χαλαρώστε και προχωρήστε στην επόμενη περιοχή. Κάντε το με τους μυς του προσώπου, των ώμων, των χεριών, των ποδιών και των γλουτών.
● Αφήστε τις σκέψεις να «ρέουν» μέσα από το μυαλό σας χωρίς να εστιάζετε σε καμία από αυτές. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν την αυθυποβολή πολύ βοηθητική. Πείτε στον εαυτό σας -μιλώντας από μέσα σας αργά και σταθερά στο πρώτο πρόσωπο, δηλαδή «Είμαι χαλαρός και ήρεμος»- ότι είστε χαλαροί και ήρεμοι, ότι τα χέρια σας είναι βαριά και ζεστά (ή δροσερά, αν ζεσταίνεστε), ότι η καρδιά σας χτυπάει ήρεμα και ρυθμικά και ότι νιώθετε απόλυτη γαλήνη.
● Αναπνεύστε αργά, ρυθμικά και βαθιά κατά τη διάρκεια της άσκησης αυτής. Όταν έχετε χαλαρώσει, φανταστείτε ότι είστε σε ένα πολύ όμορφο και γαλήνιο μέρος. Μετά από 5-10 λεπτά επαναφέρετε τον εαυτό σας σταδιακά από την κατάσταση χαλάρωσης.
Αν δυσκολεύεστε να το κάνετε μόνοι σας, ζητήστε την πρώτη φορά από κάποιον άνθρωπο, με τον οποίο αισθάνεστε άνετα, να σας καθοδηγήσει στη χαλάρωση διαβάζοντάς σας αργά τα βήματα. Δοκιμάστε να την κάνετε μερικές φορές την εβδομάδα σε μια ήσυχη στιγμή της μέρας σας. Για να μεγιστοποιήσετε το όφελος από την τεχνική αυτή, αποφεύγετε τον καφέ ή άλλα διεγερτικά, φροντίστε να κοιμάστε αρκετά και εντάξτε στο εβδομαδιαίο σας πρόγραμμα λίγη σωματική άσκηση που σας ευχαριστεί.
Πηγή: www.vita.gr - ΤΕΥΧΟΣ - Απρίλιος 2008
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)